کدام جراحی سنگ کلیه را انتخاب کنم؟ انواع عمل سنگ کلیه

عمل لیزری سنگ کلیه که به آن لیتوتریپسی لیزری نیز یکی دیگر از روش های کم تهاجم محسوب می شود و برش پوست اتفاق نمی افتد به همین دلیل دوره نقاهت و درد کمتری نسبت به سایر روش ها دارد. پزشک با استفاده از لوله ای بسیار ریز وارد مجاری ادرار می شود و با استفاده از اشعه و لیزر سنگ ها را به قطعات ریزتری تقسیم می کند. 

اگر قطعات خورد شده همچنان بزرگ بودند با وسیله ای مخصوص برمیدارد و باقی سنگ های ریز از طریق مجاری ادرار دفع می شود. در این جراحی سنگ کلیه با لیزر ممکن است بیمار چندین مرتبه ادرار خونی کند که کاملا طبیعی است و جای نگرانی نیست.

چه کسانی نیاز به لیتوتومی از طریق مجاری ادراری (TUl) دارد؟

شایع ترین علامت سنگ حالب، درد در ناحیه کشاله ران است که یکی از علائم شایع سنگ کلیه نیز می باشد. بنابراین برای تشخیص دقیق ، بیماران نیاز به تشخیص دقیق دارند. همچنین بیماران ممکن است علائم دیگری مانند تب ، لرز ، مقدار محدود ادرار ، خون در ادرار و حالت تهوع را نیز تجربه کنند.

۳- سنگ شکنی برون اندامی با امواج SWL

سنگ شکنی برون اندامی (SWL) برای درمان سنگ های موجود در کلیه و میزنای استفاده می شود. در این روش امواج شوک با استفاده از اشعه ایکس یا امواج فراصوت جهت تعیین موقعیت دقیق سنگ، بر روی سنگ متمرکز می شوند. تابش مکرر امواج شوک بر روی سنگ کلیه معمولا سبب شکستن آن به قطعات کوچک می شود.

این قطعات سنگی کوچک تر ظرف چند هفته از طریق ادرار دفع می شوند. به دلیل ناراحتی احتمالی ایجاد شده به وسیله امواج شوک و همچنین نیاز به کنترل تنفس در حین فرایند، اغلب به نوعی از بیهوشی نیاز می باشد. SWL اغلب بر روی سنگ های سخت از جمله سیستین، برخی انواع سنگ های کلسیم اوکسالات، کلسیم فسفات و همچنین سنگ های بسیار بزرگ موثر نمی باشد.

مراقبت پس از جراحی سنگ کلیه SWL

با استفاده از SWL، ممکن است فرد قادر باشد تا در همان روز عمل به خانه مرخص شود. احتمال دارد، فرد پس از دو تا سه روز قادر باشد که فعالیت های عادی خود را از سر گیرد. همچنین، امکان دارد به بیمار یک صافی داده شود تا سنگ های دفع شده را جمع کند. این قطعات سنگی جهت آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

با اینکه SWL به صورت گسترده استفاده شده و بسیار ایمن در نظر گرفته می شود، باز هم می تواند سبب ایجاد عوارض جانبی شود. ممکن است فرد برای چند روز پس از درمان در ادرار خود خون داشته باشد. اغلب قطعات سنگی بدون ایجاد درد عبور می کنند. قطعات بزرگ تر ممکن است در میزنای گیر کرده، درد ایجاد کرده و به دیگر فرایند های برداشت سنگ نیاز داشته باشند.

۴-یورتروسکوپی

این فرآیند سنگ هایی که در کلیه ها و مجاری ادراری هستند را درمان میکند. پزشک شما از یک دوربین ظریف و انعطاف پذیر استفاده میکند تا سنگ را پیدا کرده و آن را خارج کند. هیچ برشی روی پوست شما ایجاد نخواهد شد. شما طی این فرایند بیهوش خواهید بود. پزشکتان این دوربین را از طریق مثانه و مجاری ادراری به کلیه می رساند. پزشک از یک وسیله سبد مانند استفاده میکند تا سنگ های کوچک را خارج کند. اگر سنگ بزرگ بود، پزشک از طریق دوربین لیزری به سنگ می تاباند تا آن ها را بشکند. معمولا شما میتوانید همان روز به خانه بازگردید.

ممکن است پزشک برای کمک به تخلیه ادرار از کلیه به مثانه شما یک استنت در مجرای ادراری تان قرار دهد. شما ۴ تا ۱۰ روز بعد باید برای خارج کردن استنت دوباره به پزشک مراجعه کنید. بعضی از استنت ها در انتهای خود رشته ای دارند که میتوانید خودتان آن ها را خارج کنید. حتما تمام دستوراتی که پزشکتان به شما داده است را در خارج کردن استنت به دقت انجام دهید.

مشکلات ممکن بعد از یورتروسکوپی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• عفونت
• تنگ شدن مجرای اداری
• خون ریزی

۵- جراحی سنگ کلیه از طریق پوست

اگر سنگ کلیه شما بزرگ باشد یا سنگ شکنی نتواند آن را به مقدار کافی بشکند، این جراحی یکی از گزینه ها است. این جراحی از یک لوله کوچک استفاده میکند تا به سنگ برسد و آن را به وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا بشکند. جراحی سنگ کلیه از طریق پوست  PCNL یکی از روش های موفق دفع سنگ های بزرگ کلیه است. شما پیش از شروع جراحی PCNL بیهوش می شوید. جراحتان یک برش کوچک روی کمر یا پهلوی شما ایجاد میکند و دوربین طریفی وارد این سوراخ میکند. جراحی میتواند طبق یکی از دو راه زیر انجام شود:

– نفرولیتوتومی

جراح سنگ را از طریق یک لوله خارج میکند. بهترین درمان برای سنگ های بزرگ در کلیه، لیتوتریپسی از راه پوست می باشد. برای انجام این عمل بیهوشی عمومی مورد نیاز است. نفرولیتوتومی از راه پوست شامل ایجاد یک برش نیم اینچی (۱.۲۵ سانتی متر) بر روی کمر یا پهلو می شود. این برش به اندازه ای است که یک دوربین غیر منعطف (نفروسکوپ) بتواند به بخش مرکزی و تو خالی کلیه (محل قرار گیری سنگ) وارد شود. ابزاری از طریق نفروسکوپ عبور داده شده، سنگ را شکسته و قطعات آن را به بیرون مکش می کند. قابلیت مکش قطعات سنگ، نفرولیتوتومی از راه پوست را به بهترین روش درمان برای سنگ های بزرگ تبدیل می کند.

پس از نفرولیتوتومی از راه پوست، معمولا یک لوله درون کلیه به جای می ماند تا ادرار را به کیسه ای در خارج از بدن تخلیه کند. این کار تخلیه ادرار را ممکن ساخته و هرگونه خونریزی را متوقف می کند. این لوله برای یک شب و یا تا چند روز برای بیمار قرار داده می شود. ممکن است پس از انجام این عمل فرد مجبور باشد تا یک شب را در بیمارستان سپری کند.

پزشک اورولوژیست جهت بررسی وجود قطعات باقی مانده سنگ می تواند در حینی که فرد در بیمارستان بستری است انجام یک عکس برداری به وسیله اشعه ایکس را درخواست دهد. در صورتی که هر گونه سنگی باقی مانده باشد، پزشک دوباره به وسیله دوربین درون کلیه را مشاهده کرده و آن را خارج می کند. فرد می تواند پس از یک تا دو هفته فعالیت های عادی خود را شروع کند.

– نفرولیتوتریپسی

 جراح شما از امواج صوتی یا لیزر استفاده میکند تا سنگ را بشکند و بعد از آن سنگ را توسط یک وسیله مکنده خارج میکند. این جراحی بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه زمان می برد. بعد جراحی نیاز است یک تا دو روز در بیمارستان بیمانید. معمولا، استنت برای چند روز در کلیه می ماند تا به تخلیه ادرار کمک کند.

ممکن است چند هفته بعد، پزشکتان از عکس برداری اشعه ی ایکس یا سونوگرافی استفاده کند تا ببیند آیا قسمتی از سنگ باقی مانده است یا خیر. همچنین ممکن است پزشکتان قطعات سنگ را برای آزمایشگاه بفرستد تا تشخیص دهند که از چه چیزی تشکیل شده است.

خطرات این عمل سنگ کلیه شامل موارد زیر هستند:

• عفونت
• خون ریزی
• آسیب به مثانه، روده، حالب، کلیه یا کبد

۶- لاپاراسکوپی

با توجه به پیشرفت انواع روش های کم تهاجمی که در بالا به آنها اشاره کردیم، برای سنگ کلیه به ندرت از جراحی باز یا لاپاراسکوپی استفاده میکنند. اما اگر سنگ کلیه شما خیلی بزرگ باشد یا به وسیله دیگر درمان ها شکسته نشود، ممکن است نیاز به جراحی باشد.

همچنین ممکن است در موارد زیر جراحی کمک کننده باشد:

• یکی از سنگ ها در حالب گیر کند
• درد بسیار زیادی داشته باشید
• سنگ جریان ادرار شما را مسدود کند
• خون ریزی یا عفونت داشته باشید

به شما چیزی می دهند تا حین این فرآیند هوشیار نباشید. جراح برشی روی پهلو و در کلیه شما ایجاد میکند. پزشک از طریق این برش سنگ را خارج میکند. برای کمک به تخلیه ادرار در حالب استنت قرار داده میشود. ممکن است نیاز باشد که چند روز در بیمارستان بمانید. بین ۴ تا ۶ هفته زمان لازم است تا بعد از جراحی باز بهبودی کامل بدست آورید. با پزشک خود صحبت کنید. مطمئن شوید که فواید و مضرات هر روش درمانی را کاملا می دانید.

عوارض جراحی باز کلیه شامل موارد زیر می شود:

• عفونت
• حالت تهوع
• تب
• خونریزی کلیه یا نواحی اطراف کلیه
• وجود خون در ادرار
• عفونت ادراری
• یبوست یا کم کار شدن شکم

دیگر جراحی ها

دیگر جراحی های کلیوی به ندرت برای برداشتن سنگ ها استفاده می شوند. جراحی باز، لاپاراسکوپیک یا رباتیک تنها در صورتی می توانند استفاده شوند که تمامی فرایند های دیگر با سطح تهاجم کمتر، موفق نباشند.

آیا عمل سنگ کلیه خطرناک است؟

عوارض جراحی سنگ کلیه بسیار نادر می باشد اما به اندازه سنگ، محل قرار گیری آن و نوع عملی که پزشک تعیین می کند بستگی دارد در ادامه به چند مورد احتمالی عوارض سنگ کلیه می پردازیم :

• ممکن است در حین عمل یا وجود سنگ باعث آسیب به لوله حال شود
• ایجاد خونریزی در حین عمل می تواند رخ دهد
• داشتن درد پس از جراحی 
• ایجاد بروز عفونت و پخش آن در دیگر اندام ها
• ایجاد عفونت در دستگاه های ادراری

از بین روش های فوق PCNL اگر توسط دستان جراح مجرب انجام شود، ایمن و موثر است و روشی است که با رضایت بالای بیماران همراه است. با این حال، از آنجایی که PCNL یک روش تهاجمی تر از SWL یا یورتروسکوپی است، میزان نسبتاً بالاتری از مشکلات مرتبط با این روش دارد.

راه های پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه

زمانی که به درمان سنگ کلیه پرداختید پزشک به شما توصیه هایی را می کند تا دیگر دچار سنگ کلیه نشوید که این موارد ممکن است شامل موارد دارویی یا رژیم های غذایی باشد :

• به اندازه کافی مایعات بنوشید و نوشیدن حداقل ۳ لیتر آب در روز توصیه می شود.
• مقدار نمک مصرفی روزانه خود را کاهش دهید زیرا باعث افزایش کلسیم و سیستین در ادرار می شود.
• میوه و سبزیجات را زیاد مصرف کنید زیرا دارای فیبر و منیزیم می باشد و نقش مهمی در جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه می کند.

-سنگ های اگزالات کلسیمی

برای پیشگیری از بروز سنگ های اگزالاتی باید مصرف مواد غذایی زیر را محدود کرده و یا از مصرف آنها خودداری کنید:

• آجیل، به خصوص بادام زمینی
• ریواس
• اسفناج

همچنین، بیمارانی که عوامل خطرزا و یا سابقه ی سنگ های اگزالاتی کلیه را دارند، باید از غذاهای حاوی سدیم پرهیز کرده و پروتئین حیوانی مصرفی خود را کاهش دهند. علاوه بر این، بهتر است مصرف کلسیم را افزایش دهید. به عنوان مثال، شما می توانید غذاهای غنی شده ای مانند غلات و نان را به میزان بیشتری مصرف کنید.

-سنگ های فسفات کلسیمی

مصرف غذاهایی که حاوی مقادیر اندک سدیم هستند، برای پیشگیری از سنگ های فسفات کلسیمی بسیار مؤثر می باشند. سایر موارد پیشنهادی شامل محدود کردن مصرف پروتئین حیوانی و افزایش مصرف کلسیم می باشد.

-سنگ های اسید اوریک

برای پیشگیری از ابتلا به سنگ های اسید اوریک، باید میزان مصرف پروتئین حیوانی را به حداقل برسانید. برای جایگزین کردن این پروتئین ها، شما می توانید از پروتئین های گیاهی مثل سویا و حبوبات استفاده کنید.

افرادی که نگران کاهش مصرف پروتئین حیوانی خود هستند، بهتر است برای دریافت راهنمایی های بیشتر با یک متخصص تغذیه مشورت کنند تا بتوانند غذاهای جایگزین سالم تری را انتخاب کنند. کاهش وزن و حفظ وزن مناسب نیز خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را کاهش دهد.

-سنگ سیستین

برای جلوگیری از ابتلا به سنگ های سیستین، تنها باید در طول روز به میزان کافی آب بنوشی و بدن خود را هیدراته نگه دارید.

از پزشک خود پرسش های زیر را بپرسید:

• این جراحی چه عوارض جانبی میتواند ایجاد کند؟
• احتمال موفقیت این روش برای درمان سنگ کلیه من چقدر است؟
• بعد از این درمان چه مدتی نیاز است که در بیمارستان بمانم؟
• برای تسکین درد کلیه بعد از جراحی چه چیزی به من می دهید؟
• آیا احتمال دارد که نیاز به تکرار جراحی پیدا کنم؟

دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی در غرب تهران