فهرست موضوعات
عمل ریرس کلیه یا RIRS روشی کم تهاجمی و پیشرفته برای برداشتن سنگ کلیه می باشد. در این عمل جراحی، پزشک با هدایت لوله نازک و انعطاف پذیری به نام اندوسکوپ به درون حالب (بخشی از دستگاه ادراری که مسئول جمع آوری و انتقال ادرار از کلیه می باشد)، قادر است بخش های مختلف کلیه را با دقت مشاهده کند.
سپس یک فیبر لیزری بسیار نازک از درون اندوسکوپ عبور داده شده و سنگ ها را به قطعات بسیار ریزتر خرد می کند تا دفع آن از طریق ادرار و یا شست و شو با محلول نمکی، ساده تر باشد. مهم ترین مزیت این روش، عدم نیاز آن به ایجاد برش بر روی بدن می باشد. تمام مراحل توسط متخصص اورولوژی، در حالت بیهوشی کامل یا بی حسی موضعی انجام می شود.
کاربردها و موارد استفاده عمل ریرس
عمل rirs نوعی تکنیک اورتروسکوپی است که به صورت کم تهاجمی انجام شده و نیاز به هیچ گونه برش خارجی ندارد. در طول انجام این عمل، پزشک با استفاده از اشعه ایکس لحظه ای (یعنی فلوروسکوپی) دستگاه را از طریق مجرای ادرار وارد بدن کرده و سپس آن را به سمت کلیه هدایت می کند. تمامی این ویژگی ها باعث شده است که RIRS گزینه ای بسیار مناسب برای درمان شرایط حادتر باشد.
مهم ترین موارد کاربرد یا اندیکاسیون های جراحی RIRS شامل موارد زیر است:
- سنگ های کلیه با اندازه بزرگتر از حدی که بتوان آن ها را به روش لیتوتریپسی خرد کرد
- سنگ های کلیه در کودکان و نوجوانان
- تنگی یا انسداد مجاری کلیوی
- اختلالات خونریزی در کلیه (مانند برخی بیماری های انعقادی)
- در مواردی که سایر روش های درمانی جواب نداده اند
- بیماران مبتلا به چاق
عمل Rirs و کاربرد DJ استنت (دابل جی استنت)
DJ استنت یا همان دابل جی استنت، لوله ای انعطاف پذیر از جنس پلی اورتان است که داخل حالب قرار گرفته و -برای پیشگیری از حرکت بیش از حد استنت به داخل کلیه یا مثانه- دو سر آن به شکل حرف J خم می شود. این وسیله معمولاً قبل یا بعد از عمل RIRS برای کاهش درد ناشی از سنگ کلیه یا عفونت مورد استفاده قرار می گیرد.
- قرار دادن دابل جی قبل از جراحی RIRS: در برخی بیماران و بر اساس شرایط خاص، پزشک ممکن است پیش از عمل جراحی، استنت را قرار دهد تا حالب بیمار کمی بازتر و آماده جراحی شود. این کار باعث ساده تر شدن عبور اورتروسکوپ هنگام عمل می شود.
- قرار دادن دابل جی بعد از جراحی RIRS: به منظور بهبود علائم و روند درمان در اغلب بیماران، پس از پایان جراحی، دابل جی استنت به مدت تقریبی ۷ الی ۱۴ روز در محل باقی می ماند. معمولاً نیازی به تعویض یا قرار دادن مجدد استنت نخواهد بود.
عوارض و مشکلات رایج مرتبط با DJ استنت
از مشکلات رایج این روش می توان به تحریک مثانه، وجود خون در ادرار، عفونت دستگاه ادراری، درد در ناحیه کمر یا بالای مثانه و احساس ناراحتی یا بیقراری بیمار اشاره کرد. همواره توصیه می شود دابل جی استنت در سریع ترین زمان ممکن توسط پزشک برداشته شود.
عمل کلیه ریرس چگونه است؟
انجام مراحل زیر پیش از عمل الزامی می باشد:
- آزمایش های خون
- عکس ساده رادیولوژی از کلیه، حالب و مثانه
- آماده سازی بیمار توسط متخصص بیهوشی
در برخی موارد خاص، ممکن است بیمار دو هفته پیش از عمل، نیاز به قرار دادن DJ استنت در حالب داشته باشد. این کار به گشادتر شدن مسیر حالب و تسهیل ورود اورتروسکوپ به کلیه حین جراحی کمک می کند. همچنین بیمار باید ۶ تا ۸ ساعت پیش از جراحی کاملاً ناشتا بوده و از خوردن و آشامیدن خودداری کند.
این عمل تحت بیهوشی کامل انجام می شود. در طی عمل، اورولوژیست با استفاده از اندوسکوپ دیجیتال یا فیبر نوری از طریق مجرای ادراری، ناحیه سنگ کلیه را شناسایی کرده و سپس با استفاده از لیزر، سنگ ها به ذرات ریز (اندازه شن) خرد می کند.
معمولاً ۱ تا ۲ هفته پیش یا پس از جراحی، دابل جی استنت در داخل بدن بیمار قرار می گیرد. در اغلب موارد، بیمار می تواند یک روز بعد از عمل از بیمارستان مرخص شود.
مراقبت های بعد از عمل ریرس
برای کاهش درد در زمان ادرار معمولاً یک سوند ادراری به مدت ۸ تا ۲۴ ساعت بعد از عمل در بدن بیمار قرار داده می شود. بیمار به مدت ۶ تا ۸ ساعت بعد از عمل در بخش ریکاوری تحت نظر خواهد بود و سپس جهت استراحت (حداقل به مدت ۲۴ ساعت) به بخش بستری منتقل می شود. برای پیشگیری از عفونت، دفع بقایا و جلوگیری از بازگشت مجدد سنگ ها، نوشیدن ۳ لیتر مایعات در روز الزامیست.
در صورتی که شرایط عمومی بیمار مناسب باشد، می تواند روز بعد از عمل مرخص شود. اما برای بررسی دقیق نتایج عمل، باید آزمایشات تجویز شده و مراجعات منظم به پزشک را جدی بگیرید. در نهایت، بسته به شرایط خاص هر بیمار، اورولوژیست ممکن است دستورات و مراقبت های اختصاصی دیگری نیز پس از عمل ارائه دهد.
مزایای جراحی RIRS
جراحی درون کلیوی رتروگراد (RIRS) روشی نوین و پیشرفته برای درمان سنگ کلیه است. از جمله مهم ترین مزایای جراحی RIRS می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کم تهاجمی بودن عمل
- سادگی و سرعت بالای جراحی
- کاهش چشمگیر مدت زمان بهبودی و دوران نقاهت
- کاهش میزان درد نسبت به سایر روش ها
- احتمال بروز عوارض بسیار کمتر
- خونریزی بسیار کم
- عدم آسیب به بافت های کلیه
عوامل خطر و عوارض جراحی RIRS
عوارض و خطرات این روش در مقایسه با بسیاری از روش های دیگر، به مراتب کمتر بوده و تنها درصد بسیار کمی از بیماران را تحت تأثیر قرار می دهد. برخی از عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:
- تب
- درد پهلو
- عفونت مجاری ادراری
- هماچوری موقتی (وجود خون در ادرار)
- احتباس حاد ادرار
- پارگی فورنیکس کلیه
- خراشیدگی یا آسیب حالب
- خونریزی
- سپسیس (عفونت شدید سیستمیک)
مراقبت های پس از جراحی RIRS
دوره نقاهت پس از جراحی RIRS معمولاً کوتاه است و اکثر بیماران ظرف یک تا دو روز پس از عمل می توانند فعالیت های روزمره و حتی کار خود را از سر بگیرند. از آنجایی که این عمل نیاز به بخیه و برش ندارد، احتمال بروز عوارض بسیار کم است. با این حال، رعایت چند توصیه ساده برای تسریع بهبودی و پیشگیری از عوارض، ضروری است:
• مصرف آب و مایعات را افزایش دهید.
• برای بهبود روند هضم و گوارش، یک رژیم غذایی پر فیبر داشته باشید.
• تا چند هفته از مصرف غذاهای تند و پروتئین حیوانی زیاد پرهیز کنید.
• از انجام ورزش های سنگین خودداری کنید، اما تحرک و فعالیت سبک را کنار نگذارید.
• در صورت مشاهده هر گونه علائم غیر معمول مانند تب، درد شدید، خونریزی یا کاهش حجم ادرار، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
سوالات متداول
آیا جراحی RIRS درد دارد؟
از آنجایی که این عمل تحت بیهوشی کامل انجام می شود، بیماران طی انجام جراحی RIRS معمولاً هیچ گونه دردی احساس نمی کنند. البته پس از جراحی، ممکن است مقداری درد و ناراحتی در ناحیه پایین شکم تجربه کرده که معمولاً پس از ۱۸ تا ۳۶ ساعت برطرف می شود. اگر چه بسیاری از بیماران استرس این جراحی را دارند، اما واقعیت این است که RIRS جراحی نسبتاً سبکی بوده و بسیاری از بیماران به سرعت بهبود می یابند.
تفاوت URSL و RIRS چیست؟
روش URSL عمدتاً برای سنگ های قسمت تحتانی حالب مورد استفاده قرار می گیرد (به ویژه زمانی که اندازه سنگ کمتر از ۱۰ تا ۱۵ میلی متر باشد). برای سنگ های بزرگتر (بیش از ۱۵ میلی متر) معمولاً درمان لاپاراسکوپی ترجیح داده می شود. از طرف دیگر، جراحی RIRS یک روش اندوسکوپیک برای خارج کردن سنگ های قسمت فوقانی حالب یا سنگ های کلیه است. این روش بیشتر زمانی کاربرد دارد که اندازه سنگ کمتر از ۲ سانتی متر باشد.
تفاوت PCNL و RIRS چیست؟
PCNL یا نفرولیتوتومی از راه پوست، یک روش درمانی است که طی آن جراح با ایجاد یک برش کوچک بر روی پوست، وارد سیستم کالیس کلیه شده و مستقیماً به محل قرارگیری سنگ دسترسی پیدا می کند. این روش معمولاً برای سنگ های بزرگتر یا سنگ های واقع شده در کالیس های کلیوی کاربرد دارد. اگرچه PCNL نیز یک عمل اندوسکوپیک محسوب می شود، اما به علت مسیر ورود از سمتی دیگر (پوست)، به آن «پرسکوتانیوس نفرولیتوتومی» می گویند. از سوی دیگر، RIRS یک جراحی کاملاً اندوسکوپیک است که برای برداشتن سنگ های حالب فوقانی یا سنگ های کلیوی با اندازه کمتر از ۲ سانتی متر مناسب بوده و هیچ گونه اثری از برش پس از جراحی دیده نمی شود.
مدت زمان انجام جراحی RIRS چقدر است؟
جراحی RIRS معمولاً بین ۴۵ تا ۶۰ دقیقه به طول می انجامد. در شرایط خاص یا پیچیده و یا نیاز به تکرار عمل، ممکن است زمان جراحی تا ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه افزایش یابد.
آیا امکان برداشتن سنگ های بزرگ کلیه با روش RIRS وجود دارد؟
خیر، با استفاده از روش RIRS نمی توان سنگ های بزرگ کلیه را خارج کرد. این روش عمدتاً زمانی ترجیح داده می شود که اندازه سنگ کمتر از ۲ سانتی متر باشد.
چه مدت پس از عمل rirs وجود خون در ادرار طبیعی است؟
وجود مقدار کمی خون در ادرار تا ۷ روز پس از جراحی RIRS (اگر در بیمار استنت حالبی (دابل جی) قرار داده شده باشد) کاملاً طبیعی است. در صورت عدم وجود استنت، معمولاً خون در ادرار فقط تا ۳ تا ۴ روز دیده می شود. در این مدت، ممکن است ادرار شما به رنگ صورتی، قرمز یا حتی قهوه ای درآید.
اما در صورت مشاهده خونریزی شدید یا وجود لخته خون در ادرار، باید فوراً به پزشک متخصص یا اورولوژیست مراجعه کنید.
آیا پس از جراحی RIRS رژیم غذایی خاصی لازم است؟
بله، رعایت برخی محدودیت های غذایی پس از جراحی RIRS توصیه می شود. برای پیشگیری از عود مجدد سنگ کلیه، بیمار باید ضمن رعایت سبک زندگی سالم، به چند نکته مهم توجه نماید:
- مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید.
- مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات (مانند اسفناج، ریواس، چغندر و برخی مغزها) را محدود کنید.
- مصرف سدیم (نمک) را تا حد امکان کاهش دهید.
- کلسیم را از منابع غذایی دریافت کرده و از مصرف خودسرانه مکمل کلسیم پرهیز نمایید.
به منظور آگاهی بیشتر درباره رژیم پیشنهادی برای بیماران سنگ کلیه می توانید به مقالات تخصصی و راهنماهای تغذیه مربوط به سنگ کلیه مراجعه کنید.
اگر جراحی RIRS نتیجه بخش نباشد، چه اقدامی انجام می شود؟
در برخی شرایط خاص، ممکن است جراحی RIRS در ابتدا به طور کامل انجام نشود. در این موارد، جراح یک استنت در حالب قرار داده و پس از حدود ۳ هفته (وقتی حالب بازتر شد)، مرحله بعدی جراحی انجام می شود.
