کدام جراحی سنگ کلیه را انتخاب کنم؟ انواع عمل سنگ کلیه

درد شدید و غیر قابل تحمل ، حالت تهوع ، جواب سونوگرافی و … به سنگ کلیه دچار شده اید و پزشک دستور جراحی داده است؟ انواع روش های جراحی سنگ کلیه به شما پیشنهاد می شود، ولی بر اساس محل، اندازه و جنس سنگ، روش درمانی مناسب شما انتخاب خواهد شد. در این مقاله دکتر رضا ولی پور جراح و متخصص کلیه و اورولوژی شما را با انواع روش های جراحی سنگ کلیه آشنا می کند.

چه زمانی به جراحی سنگ کلیه نیاز است؟

سنگ کلیه یک ته نشین سفت از مواد معدنی مانند کلسیم یا مواد زائدی مانند اسید اوریک است. آن ها در ابتدا کوچک هستند، اما آن ها میتوانند با چسبیدن مواد معنی بزرگ تر شوند. بعضی از سنگ های کلیه خود به خود و بدون درمان دفع میشوند. دیگر سنگ هایی که دردناک بوده یا در مجاری ادراری گیر میکنند نیازمند جراحی  سنگ کلیه هستند تا خارج شوند.

ممکن است در موارد زیر برای خارج کردن سنگ کلیه نیاز به نوعی عمل یا جراحی داشته باشید:

• سنگ خیلی بزرگ باشد و نتواند خود به خود دفع شود.
• درد خیلی زیادی داشته باشید.
• سنگ جریان خروجی ادرار از کلیه را مسدود کرده باشد.
• به دلیل سنگ کلیه به عفونت مجاری ادراری زیادی مبتلا شده باشید.

انواع فرآیند ها و جراحی سنگ کلیه

در اینجا به چهار درمانی که میتوانند برای سنگ کلیه شما انجام شوند اشاره میکنیم:

• سنگ شکنی
• یورتروسکوپی
• جراحی سنگ کلیه از طریق پوست
• جراحی باز

فیلم : آشنایی با روش های درمان سنگ کلیه از زبان دکتر ولی پور

بسیاری از بیماران سوالاتی چون بهترین روش جراحی سنگ کلیه یا سریع ترین روش دفع سنگ کلیه را از پزشک خود سوال می کنند. اما همان طور که در بالا اشاره شد، بهترین روش برای هر فرد را شرایط وی مشخص می کند.

سنگ شکنی

این روش متداول ترین درمان سنگ کلیه است. این روش برای سنگ های کوچک یا متوسط بهترین عملکرد را دارد. این روش بدون تهاجم میباشد، به این معنی که هیچ برشی روی پوست ایجاد نمی گردد. در طی این فرآیند، روی یک میز می خوابید. پیش از انجام این روش به شما دارویی می دهند تا درد یا ناراحتی شما را کاهش دهند.

پزشک از اشعه ی ایکس یا سونوگرافی برای یافتن سنگ (یا سنگ ها) در کلیه شما استفاده میکند. بعد از آن پزشک به کلیه امواج صوتی با انرژی بالا از خارج وارد میکند. این امواج از طریق پوست شما وارد میشوند و سنگ را به قطعات کوچک تر می شکند.

ممکن است پزشک لوله ای به اسم استنت را وارد حالب شما کند (ادرار از طریق حالب از کلیه به مثانه می رود). این استنت کمک میکند که قطعات سنگ حرکت کنند. این روش حدود یک ساعت زمان می برد. شما معمولا در همان روز به خانه می روید. بعد از آن برای کمک به دفع قطعات سنگ از کلیه باید مقدار فراوانی آب بنوشید. ممکن است از شما خواسته شود که در صافی ادرار کنید تا سنگ ها در آن بمانند و پزشک بتواند آن را آزمایش کند.

این روش در نصف افراد سنگ کلیه را خارج میکند. اگر این روش موفق نبود، ممکن است نیاز باشد این فرآیند را تکرار کنید.
این روش ممکن است عوارض جانبی مانند گرفتگی عضلات یا وجود خون در ادرار داشته باشد. عوارض شدیدتر معمولا نادر هستند، اما میتوانند شامل موارد زیر باشند:

• خون ریزی اطراف کلیه
• عفونت
• آسیب به کلیه
• سنگی که جریان ادرار را مسدود کند

سنگ شکنی برون اندامی با امواج برای چه کسی مناسب است؟

سنگ شکنی برون اندامی (SWL) برای درمان سنگ های موجود در کلیه و میزنای استفاده می شود. در این روش امواج شوک با استفاده از اشعه ایکس یا امواج فراصوت جهت تعیین موقعیت دقیق سنگ، بر روی سنگ متمرکز می شوند. تابش مکرر امواج شوک بر روی سنگ کلیه معمولا سبب شکستن آن به قطعات کوچک می شود.

این قطعات سنگی کوچک تر ظرف چند هفته از طریق ادرار دفع می شوند. به دلیل ناراحتی احتمالی ایجاد شده به وسیله امواج شوک و همچنین نیاز به کنترل تنفس در حین فرایند، اغلب به نوعی از بیهوشی نیاز می باشد. SWL اغلب بر روی سنگ های سخت از جمله سیستین، برخی انواع سنگ های کلسیم اوکسالات، کلسیم فسفات و همچنین سنگ های بسیار بزرگ موثر نمی باشد.

مراقبت پس از جراحی سنگ کلیه SWL

با استفاده از SWL، ممکن است فرد قادر باشد تا در همان روز عمل به خانه مرخص شود. احتمال دارد، فرد پس از دو تا سه روز قادر باشد که فعالیت های عادی خود را از سر گیرد. همچنین، امکان دارد به بیمار یک صافی داده شود تا سنگ های دفع شده را جمع کند. این قطعات سنگی جهت آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شوند.

با اینکه SWL به صورت گسترده استفاده شده و بسیار ایمن در نظر گرفته می شود، باز هم می تواند سبب ایجاد عوارض جانبی شود. ممکن است فرد برای چند روز پس از درمان در ادرار خود خون داشته باشد. اغلب قطعات سنگی بدون ایجاد درد عبور می کنند. قطعات بزرگ تر ممکن است در میزنای گیر کرده، درد ایجاد کرده و به دیگر فرایند های برداشت سنگ نیاز داشته باشند.

یورتروسکوپی

این فرآیند سنگ هایی که در کلیه ها و مجاری ادراری هستند را درمان میکند. پزشک شما از یک دوربین ظریف و انعطاف پذیر استفاده میکند تا سنگ را پیدا کرده و آن را خارج کند. هیچ برشی روی پوست شما ایجاد نخواهد شد. شما طی این فرایند بیهوش خواهید بود. پزشکتان این دوربین را از طریق مثانه و مجاری ادراری به کلیه می رساند. پزشک از یک وسیله سبد مانند استفاده میکند تا سنگ های کوچک را خارج کند. اگر سنگ بزرگ بود، پزشک از طریق دوربین لیزری به سنگ می تاباند تا آن ها را بشکند. معمولا شما میتوانید همان روز به خانه بازگردید.

ممکن است پزشک برای کمک به تخلیه ادرار از کلیه به مثانه شما یک استنت در مجرای ادراری تان قرار دهد. شما ۴ تا ۱۰ روز بعد باید برای خارج کردن استنت دوباره به پزشک مراجعه کنید. بعضی از استنت ها در انتهای خود رشته ای دارند که میتوانید خودتان آن ها را خارج کنید. حتما تمام دستوراتی که پزشکتان به شما داده است را در خارج کردن استنت به دقت انجام دهید.

مشکلات ممکن بعد از یورتروسکوپی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• عفونت
• تنگ شدن مجرای اداری
• خون ریزی

جراحی سنگ کلیه از طریق پوست

اگر سنگ کلیه شما بزرگ باشد یا سنگ شکنی نتواند آن را به مقدار کافی بشکند، این جراحی یکی از گزینه ها است. این جراحی از یک لوله کوچک استفاده میکند تا به سنگ برسد و آن را به وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا بشکند. جراحی سنگ کلیه از طریق پوست  PCNL یکی از روش های موفق دفع سنگ های بزرگ کلیه است. شما پیش از شروع جراحی PCNL بیهوش می شوید. جراحتان یک برش کوچک روی کمر یا پهلوی شما ایجاد میکند و دوربین طریفی وارد این سوراخ میکند. جراحی میتواند طبق یکی از دو راه زیر انجام شود:

نفرولیتوتومی

جراح سنگ را از طریق یک لوله خارج میکند. بهترین درمان برای سنگ های بزرگ در کلیه، لیتوتریپسی از راه پوست می باشد. برای انجام این عمل بیهوشی عمومی مورد نیاز است. نفرولیتوتومی از راه پوست شامل ایجاد یک برش نیم اینچی (۱.۲۵ سانتی متر) بر روی کمر یا پهلو می شود. این برش به اندازه ای است که یک دوربین غیر منعطف (نفروسکوپ) بتواند به بخش مرکزی و تو خالی کلیه (محل قرار گیری سنگ) وارد شود. ابزاری از طریق نفروسکوپ عبور داده شده، سنگ را شکسته و قطعات آن را به بیرون مکش می کند. قابلیت مکش قطعات سنگ، نفرولیتوتومی از راه پوست را به بهترین روش درمان برای سنگ های بزرگ تبدیل می کند.

پس از نفرولیتوتومی از راه پوست، معمولا یک لوله درون کلیه به جای می ماند تا ادرار را به کیسه ای در خارج از بدن تخلیه کند. این کار تخلیه ادرار را ممکن ساخته و هرگونه خونریزی را متوقف می کند. این لوله برای یک شب و یا تا چند روز برای بیمار قرار داده می شود. ممکن است پس از انجام این عمل فرد مجبور باشد تا یک شب را در بیمارستان سپری کند.

پزشک اورولوژیست جهت بررسی وجود قطعات باقی مانده سنگ می تواند در حینی که فرد در بیمارستان بستری است انجام یک عکس برداری به وسیله اشعه ایکس را درخواست دهد. در صورتی که هر گونه سنگی باقی مانده باشد، پزشک دوباره به وسیله دوربین درون کلیه را مشاهده کرده و آن را خارج می کند. فرد می تواند پس از یک تا دو هفته فعالیت های عادی خود را شروع کند.

نفرولیتوتریپسی

 جراح شما از امواج صوتی یا لیزر استفاده میکند تا سنگ را بشکند و بعد از آن سنگ را توسط یک وسیله مکنده خارج میکند. این جراحی بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه زمان می برد. بعد جراحی نیاز است یک تا دو روز در بیمارستان بیمانید. معمولا، استنت برای چند روز در کلیه می ماند تا به تخلیه ادرار کمک کند.

ممکن است چند هفته بعد، پزشکتان از عکس برداری اشعه ی ایکس یا سونوگرافی استفاده کند تا ببیند آیا قسمتی از سنگ باقی مانده است یا خیر. همچنین ممکن است پزشکتان قطعات سنگ را برای آزمایشگاه بفرستد تا تشخیص دهند که از چه چیزی تشکیل شده است.

خطرات این عمل سنگ کلیه شامل موارد زیر هستند:

• عفونت
• خون ریزی
• آسیب به مثانه، روده، حالب، کلیه یا کبد

جراحی باز سنگ کلیه

با توجه به پیشرفت انواع روش های کم تهاجمی که در بالا به آنها اشاره کردیم، برای سنگ کلیه ندرتا از جراحی باز استفاده میکنند. اما اگر سنگ کلیه شما خیلی بزرگ باشد یا به وسیله دیگر درمان ها شکسته نشود، ممکن است نیاز به جراحی باشد.

همچنین ممکن است در موارد زیر جراحی کمک کننده باشد:

• یکی از سنگ ها در حالب گیر کند
• درد بسیار زیادی داشته باشید
• سنگ جریان ادرار شما را مسدود کند
• خون ریزی یا عفونت داشته باشید

به شما چیزی می دهند تا حین این فرآیند هوشیار نباشید. جراح برشی روی پهلو و در کلیه شما ایجاد میکند. پزشک از طریق این برش سنگ را خارج میکند. برای کمک به تخلیه ادرار در حالب استنت قرار داده میشود. ممکن است نیاز باشد که چند روز در بیمارستان بمانید. بین ۴ تا ۶ هفته زمان لازم است تا بعد از جراحی باز بهبودی کامل بدست آورید. با پزشک خود صحبت کنید. مطمئن شوید که فواید و مضرات هر روش درمانی را کاملا می دانید.

دیگر جراحی ها

دیگر جراحی های کلیوی به ندرت برای برداشتن سنگ ها استفاده می شوند. جراحی باز، لاپاراسکوپیک یا رباتیک تنها در صورتی می توانند استفاده شوند که تمامی فرایند های دیگر با سطح تهاجم کمتر، موفق نباشند.

از پزشک خود پرسش های زیر را بپرسید:

• این جراحی چه عوارض جانبی میتواند ایجاد کند؟
• احتمال موفقیت این روش برای درمان سنگ کلیه من چقدر است؟
• بعد از این درمان چه مدتی نیاز است که در بیمارستان بمانم؟
• برای تسکین درد بعد از جراحی چه چیزی به من می دهید؟
• آیا احتمال دارد که نیاز به تکرار جراحی پیدا کنم؟

دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی در غرب تهران