فهرست موضوعات
حالب لوله ایست که کلیه ها را به مثانه متصل می کند. نیمه بالایی هر حالب در شکم و نیمه پایینی آن در لگن قرار دارد. طول این لوله ها در افراد بزرگسال بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر می باشد. در ادامه بیشتر به توضیح حالب چیست می پردازیم.
دو حالب در بدن وجود دارد، که هر کدام یک کلیه را به مثانه متصل می کند. کلیه ها زیر دنده ها در پهلو و در نزدیکی قسمت میانی پشت (کمر) واقع شده اند. حالب ها به مثانه وصل هستند که یک اندام تو خالی ماهیچه ای در ناحیه ی لگن می باشد. رباط های متصل به سایر اندام های داخلی و استخوان ها، مثانه را در جای خود ثابت نگه داشته اند.
دیواره ی حالب دارای سه لایه می باشد: لایه ی بیرونی (ساخته شده از بافت های متصل کننده ی فیبری)؛ لایه ی میانی (ساخته شده از ماهیچه ی نرم) و یک لایه ی مرطوب دیواره ی داخلی که از سطح سلول ها محافظت می کند.
انواع آناتومی حالب که جالب است بدانید :
حالب های دوگانه که با نام کلیه ی دوبلکس نیز شناخته می شود، رایج ترین نوع ناهنجاری حالب است. در این ناهنجاری، دو حالب از کلیه فرد جدا می شود و ممکن است این دو حالب تا مثانه ادامه پیدا کنند و یا در میانه راه به هم بپیوندند و در نهایت یک حالب به مثانه وارد شود.
وقتی محل اتصال حالب به مثانه در محل طبیعی خود نباشد به آن حالب اکتوپیک یا نابجا (Ectopic Ureter) گفته می شود. یعنی حالب به جایی خارج از مثانه وصل شده و یا داخل مثانه در جایی غیرطبیعی وصل می شود. در صورتی که حالب به مثانه متصل نشده باشد، احتمالاً ادرار خروجی را در یکی از نواحی واژن، مجاری ادراری یا پروستات تخلیه می کند. بیشتر افراد مبتلا به حالب نابجا دچار بی اختیاری ادرار هستند. علت این عارضه، عدم ورود ادرار از مجرای مثانه است.
اورتروسل یک ناهنجاری مادرزادی است که با شاخصه ی ورم حالب در ناحیه ی ورود به مثانه شناخته می شود. اورتروسل می تواند منجر به بازگشت ادرار به داخل کلیه ها شود. این بیماری با عمل جراحی قابل درمان است.
عملکرد حالب ها چگونه است ؟
حالب ها جزئی از سیستم ادراری بدن (که وظیفه ی فیلتر کردن خون و تولید و دفع ادرار از بدن را بر عهده دارد) می باشند که ادرار ساخته شده را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند.
انقباض های ماهیچه ای در حالب ها باعث کشیده شدن ادرار از کلیه ها به سوی مثانه می گردد. حالب به طور مستمر فعالیت داشته و در هر ۱۰ الی ۱۵ ثانیه یک بار با انجام عمل انقباض، ادرار را از کلیه به مثانه می رساند.
کلیه ها علاوه بر نقششان در دفع ضایعات بدن، وظیفه ی ایجاد تعادل سطح مایعات، ترشح هورمون ها به منظور کنترل فشار خون، و کنترل تولید گلبول های قرمز را بر عهده دارند.
مثانه هم مانند حالب ها یک اندام عضلانی است که با انجام عمل انقباض، ادرار را از بدن تخلیه می کند. به طور میانگین، مثانه ظرفیت نگهداری دو فنجان ادرار را دارد.
بیماری های مرتبط به حالب چیست؟
مشکلات مجاری ادراری می تواند مادرزادی بوده یا در اثر یک جراحت یا عفونت شکل گرفته باشد. زمانی که حالب دچار مشکل شود، مسیر انتقال ادرار از کلیه ها به مثانه با اختلال مواجه خواهد شد. اگر ادرار نتواند از کلیه خارج شود، احتمال عفونت های کلیوی افزایش می یابد.
انسداد حالب
موارد انسداد حالب به وجود یک مسدود شدگی در مسیر حالب گفته می شود که در صورت عدم درمان، منجر به آسیب دیدگی کلیه خواهد شد.
علل انسداد شامل موارد زیر است:
- بزرگ شدگی پروستات
- سنگ کلیه
- زخم
- تومور
- بارداری
- ناهنجاری های خونی یا وجود لخته ی خونی
- سنگ حالب
- مشکلات مادرزادی
علائم انسداد حالب شامل درد پهلو یا شکم، وجود خون در ادرار، ورم پا، و کاهش ادرار خروجی می باشد. پزشک معمولاً برای رفع این مشکل مصرف آنتی بیوتیک (برای از بین بردن عفونت)، تخلیه ی ادرار و در برخی موارد جراحی را تجویز می کند.
سنگ حالب
سنگ حالب به سنگ های کلیه ای که وارد حالب شده اند گفته می شود. سنگ کلیه زمانی شکل می گیرد که ضایعات معدنی در کلیه تجمع کرده و با اتصال به یکدیگر، توده های بزرگ تری ایجاد کنند. در برخی موارد سنگ ها کوچک هستند و با عبور از حالب خارج می شوند؛ اما در صورتی که اندازه ی آنها بزرگ باشد، ممکن است در حالب گیر کرده و مشکل ساز شوند.
سنگ های کوچک معمولاً علائم خاصی ایجاد نمی کنند؛ اما در مورد سنگ های بزرگ تر که در حالب گیر کرده اند، شما موارد زیر را تجربه خواهید کرد:
- درد در حین ادرار
- گرفتگی همراه با درد در ناحیه ی زیر شکم و کشاله ی ران
- وجود خون در ادرار
- سوزش ادرار
سنگ حالب در برخی موارد می تواند باعث عفونت حالب و مجاری ادراری شود. در صورت وجود چنین عفونت هایی، شما علائم دیگری مانند تب و لرز را نیز تجربه خواهید کرد.
درمان اصلی سنگ حالب شامل نوشیدن مقادیر زیاد مایعات می باشد. این کار به خروج طبیعی سنگ از بدن کمک می کند. اگر سنگ باعث درد شدیدی شده باشد، پزشک می تواند برای شما مسکن تجویز کند. در صورت وجود عفونت نیز باید از دارو های آنتی بیوتیک استفاده کنید.
اگر سنگ در حالب گیر کرده باشد و خود به خود از آن خارج نشود، شما نیاز به عمل خواهید داشت. پزشک می تواند از عمل های کم تهاجمی مانند شاک ویو برای تجریب و خرد کردن سنگ های بزرگ حالب، استنت برای گشاد کردن مسیر سنگ و کمک به خروج، یا دارو های خاص برای کمک به فرآیند دفع سنگ استفاده کند.
تنگی حالب
تنگی حالب نوعی تنگی در لوله ی حالب است که باعث انسداد مسیر ادرار می شود. از عوارض تنگی حالب می توان به بازگشت ادرار به کلیه و ایجاد عفونت های کلیوی اشاره کرد.
تنگی حالب می تواند در اثر جراحت در ناحیه ی حالب، سنگ کلیه، عفونت مجاری ادراری و تومور ایجاد شود. در بیشتر موارد این تنگی به علت تجمع بافت های زخم در جداره ی داخلی حالب شکل می گیرد.
علائم تنگی حالب شامل درد در شکم یا پهلو، وجود خون در ادرار، مشکل در دفع ادرار، حالت تهوع و عفونت مجاری ادراری می شود. درمان های ارائه شده برای مشکل تنگی حالب معمولاً شامل عمل جراحی، آندوسکوپی، استنت یا نفروستومی از راه پوست است.
سرطان حالب
سرطان حالب نوعی سرطان نادر است که بیشتر در سالمندان و مردان دیده می شود. ابتلا به سرطان حالب شما را بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه قرار خواهد داد.
علائم سرطان حالب می تواند شامل کمر درد، درد در پهلو و دنده ها، وجود خون در ادرار، درد در زمان دفع ادرار، کاهش وزن ناخواسته و خستگی باشد. درمان این سرطان با توجه به میزان پیشرفت آن متفاوت خواهد بود؛ اما می تواند شامل خروج توده و بافت های اطراف، پرتو درمانی و شیمی درمانی شود.
رفلاکس ویزکوورترال
رفلاکس ویزکوورترال (VUR) با شاخصه ی حرکت برعکس ادرار، خروج از مثانه، عبور در جهت عکس از حالب و ورود مجدد به کلیه ها شناخته می شود. عدم درمان این مشکل می تواند منجر به آسیب دیدگی کلیه و افزایش فشار خون شود.
رایج ترین عارضه ی رفلاکس ویزکوورترال، عفونت های بازگشت پذیر مجاری ادراری است. از سایر علائم احتمالی این بیماری می توان به بی اختیاری ادرار، اسهال، یبوست، حالت تهوع، استفراغ و سخت وزن گرفتن در نوزادان اشاره کرد.
رفلاکس ویزکوورترال ممکن است در اثر یک مشکل مادرزادی (با نام VUR اولیه)، یا انسداد حالب یا مثانه، یا مشکلات عصبی (با نام VUR ثانویه) شکل بگیرد. VUR اولیه یا مادرزادی اغلب اوقات با افزایش سن خود به خود بهبود می یابد.
برای مقابله با موارد شدید عفونت مجاری ادراری از آنتی بیوتیک استفاده می شود. اگر رفلاکس ویزکوورترال بیمار از دسته ی VUR ثانویه باشد، پزشک می تواند با نوعی عمل جراحی کم تهاجمی با استفاده از کاتتر علت زمینه ای بیماری را درمان کند.
عفونت مجاری ادراری
عفونت مجاری ادراری می تواند در هر یک از اندام های سیستم ادراری (مانند حالب) دیده شود. رایج ترین ناحیه ی بروز عفونت، مثانه می باشد. عفونت های مجاری ادراری زمانی رخ می دهد که باکتری وارد مجرای ادرار شده و باعث ایجاد عفونت می شود.
علائم عفونت مجاری ادراری شامل احساس درد و سوزش در زمان دفع ادرار، تکرر ادرار یا احساس نیاز مداوم به ادرار حتی در زمان خالی بودن مثانه می باشد. درمان این عفونت ها با دارو های آنتی بیوتیک صورت می گیرد.
آزمایش هایی که برای تشخیص نیاز است
اگر شما علائم مربوط به یکی از مشکلات حالب را تجربه می کنید، احتمالاً پزشک شما یک سری آزمایش برایتان تجویز خواهد کرد. این آزمایش ها عموماً شامل اسکن هایی برای مشاهده ی حالب و اندام های مجاور می شود.
آزمایش های تجویز شده ی رایج برای مشکلات حالب:
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی علائم وجود عفونت
- عکس برداری اولتراسوند برای ارزیابی حالب و هر نوع رشد یا انسداد احتمالی
- عکس برداری سی تی اسکن به منظور مشاهده ی حالب و هر گونه رشد یا انسداد احتمالی
- عکس برداری MRI برای مشاهده ی حالب و هر نوع رشد یا انسداد احتمالی
- سیستورتروگرام حین ادرار برای ارزیابی عملکرد مجاری ادراری
- اسکن هسته ای از کلیه به منظور مشاهده ی عملکرد کلیه ها
سخن پایانی
اگر شما هم مشکل سنگ حالب و سرطان حالب را دارید می توانید به دکتر ولی پور با تعیین وقت قبلی مراجعه نمایید.
بیشتر بخوانید: دفع سنگ کلیه ی ۱۴ میلی متری
