بهترین روش عمل سنگ کلیه در حالب چیست؟

جراحی سنگ حالب ، ادرار از مثانه تا کلیه، از طریق لوله میزنای انتقال پیدا میکند. سنگ، یک توده معدنی در میزنای بوده که ممکن است در کلیه ایجاد شده باشد و تا لوله میزنای حرکت کرده باشد. درست شدن سنگ زمانی شروع میشود که مواد معدنی راکد شده در ادرار تبلور میکنند و یک توده را تشکیل میدهند. اگر سنگ کلیه در حالب، کوچک باشد ممکن است بدون اینکه فرد متوجه شود از لوله میزنای عبور کرده و از طریق ادرار از بدن دفع میشود.

اگر سنگ بزرگ باشد، ممکن است در لوله میزنای گیر کرده و جریان ادرار را مختل کند. در ۱۵ سال اخیر، حداقل چهار روش عمل سنگ کلیه در حالب ایجاد شده است. اما پیشرفت روش های سنگ شکنی برون اندامی (SWL) و جراحی درونی سنگ کلیه PCNL این روند را تغییر داده و عمل های باز سنگ کلیه در حالب فقط در صورت ناموفق بودن این روش های درمانی صورت می گیرند.

 با اینکه علت رخ دادن سنگ کلیه در حالب مشخص نیست، افرادی که به صورت ارثی دچار این مشکل هستند، در خطر بیشتری قرار دارند. بعضی از اختلالات متابولیکی میتوانند به بیماری های کیستی کلیه و عفونت مجرای ادراری مرتبط باشند. افرادی که از بیماری التهابی روده رنج میبرند مستعد این بیماری هستند. جراحی اوستومی یا  جراحی که با ایجاد یک حفره در بدن، مدفوع را خارج میکنند، ممکن است به تولید سنگ کمک کنند.

در این شرایط بهتر است از غذاهایی که دارای مقدار زیادی اگزالات هستند مثل تربچه، جوانه گندم، بیسکویت های درای سویا، بادام زمینی، شکلات، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج، چای سیاه هندی، بامیه، ریواس دوری کنید. میتوانید از غذاهایی مثل تمشک قرمز، توت‌فرنگی، مارمالاد، جگر، کرفس، انگور و بلغور استفاده کنید.

علائم سنگ کلیه در حالب

اگر سنگ کوچک باشد، هیچ علائمی ندارد. اگر به اندازی کافی بزرگ باشد و مثل یک مانع عمل کند، مانع جریان یافتن ادرار میشود و بسیار دردناک خواهد بود و همچنین باعث گرفتگی کلیه و ناحیه پایین شکم خواهد شد و ممکن است در آینده نیز به سمت مثانه نیز ادامه پیدا کند. وقتی که بدن تلاش برای دفع سنگ میکند، ادرار ممکن است بخاطر خون، صورتی رنگ، بیشتر شده و دردناک‌تر شود و با احساس سوزش همراه باشد. اگر با تب و لرز همرار بود، نشانه عفونت است.

سایر علائم احتمالی سنگ کلیه حالب عبارتند از :

• درد یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• دیدن خون در ادرار
• تکرر ادرار
• تهوع و استفراغ
• تب

علت به وجود آمدن سنگ حالب چیست؟

دانستن نوع سنگ کلیه به تعیین علت آن کمک می کند و ممکن است سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش ابتلا به آن ارائه دهد. انواع سنگ کلیه عبارتند از :

• سنگ های کلسیمی : بیشتر سنگ های کلیه کلسیمی هستند که معمولا به شکل اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده ای است که روزانه توسط کبد ساخته می شود برخی از میوه ها و سبزیجات و شکلات دارای محتوای اگزالات بالایی هستند.
• سنگ های اسید اوریک : سنگ های اسید اوریک می توانند در افرادی که به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب مایعات زیادی از دست می دهند ، افرادی که رژیم غذایی پر پروتئین مصرف می کنند و افراد مبتلا به دیابت تشکیل شوند.
• سنگ سیستین : این سنگ ها در افراد مبتلا به یک اختلال ارثی به نام سیستینوری تشکیل می شوند که باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی اسید آمینه خاص را دفع کنند.

عمل سنگ کلیه در حالب

معمولا درمان هایی که نیاز به جراحی ندارند، ترجیح داده میشوند. اگر سنگ ها به اندازه کافی کوچک باشند، یک رژیم ساده که بیمار باید روزانه تقریبا سه لیتر آب بنوشد به دفع سنگ کمک میکند. ممکن است مسکن برای درد پیشنهاد شود. همچنین دارو‌هایی برای کنترل اسیدی و قلیایی بودن ادرار، و یا کاهش مقدار کلسیم آزاد شده در ادرار توسط کلیه‌ها و کمک به استخوان ها برای نگهداری کلسیم تجویز شود.

برای سنگ‌های عفونتی مهم است که بعد از دفع سنگ، ادرار دارای باکتری نباشد تا از عفونت بیشتر جلوگیری شود. ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شده و تست ادرار پیشنهاد شود. اگر سنگ ها درد ایجاد میکنند، جلوی جریان ادرار را میگیرند، عفونت ایجاد میکنند و یا رشد میکنند، ممکن است جراحی لازم باشد. انتخاب های جدید بدون جراحی و آندوسکوپی امکان پذیر است.

استفاده از لیزر برای عمل سنگ کلیه و شکستن سنگ کلیه با لیزر یکی از روش هایی است که پزشک متخصص می تواند با کمک آن سنگ کلیه های بزرگ را خارج کند. عمل لیزر کلیه یکی از مرسوم ترین روش هاست.

۱- سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL 

این روش معمولا چون یرون بدن بیمار انجام میشود و دوره نقاهت کوتاهی دارد، پیشنهاد میشود. این درمان چندین روش دارد از جمله اشعه ایکس و سونوگرافی. همه‌ این روش ها سنگ را با شوک هایی از بیرون بدن که از پوست و بافت ها عبور میکند، به تکه های کوچک تقسیم میکنند. تکه های کوچک شده به صورت طبیعی دفع میشوند و اگر لازم باشد یک استنت از طریق مثانه در میزنای قرار داده میشود تا به جریان ادرار کمک کند. این کار تحت بیهوشی انجام میشود.

۲- نفرولیتوتومی از راه پوست

معمولا از این روش برای سنگ های بزرگ یا سنگ هایی که به شوک ها جواب نمیدهند، استفاده میشود. در این روش یک برش در کلیه ایجاد میشود و با کمک یک دستگاه به اسم نفروسکوپ سنگ را پیدا کرده و با جراحی آن را جدا میکنند. سنگ های بزرگتر یا با سونوگرافی و یا با دستگاه الکتروهیدرولیک شکسته میشوند. بعد از این روش باید چند روز در بیمارستان بستری شد.

۳- اورتروسکوپی

این روش برای سنگ های متوسط و کوچک در میزنای استفاده میشود و نیازی به جراحی ندارد. بجای آن اورتروسکوپ فیبر نوری از طریق مثانه وارد میزنای میشود تا سنگ را پیدا کند که بعد از آن با یک دستگاه قفس مانند، خارج میشود یا با شوک شکسته میشود. یک استنت ممکن است به جریان ادرار کمک کند . در این روش سنگ حالب با لیزر شکسته می شود و به درآوردن سنگ کلیه از حالب کمک می کند.

۴- جراحی یورترولیتوتومی سنگ حالب

یورترولیتوتومی یا روش Ureterolithotomy به جراحی لاپاراسکوپیک یا باز مجرای ادرار برای خارج کردن سنگ های بزرگ حالب گفته می شود. درکل، امروزه یورترولیتوتومی فقط در مواردی که ESWL یا روش های اندوسکوپی موفق نشوند، استفاده می شود. معمولا این روش با عوارض و خطرات زیادی همراه است. به ویژه دستکاری های اندوسکوپی. نشت و بی اختیاری ادراری، احتباس ادرار، اختلال منی و ادرار از دسته خطرات جراحی باز سنگ حالب هستند.

تشخیص سنگ در حالب

سنگ‌هایی که به اندازه‌ای کوچک هستند که هیچ علائمی ندارند، ممکن است در اشعه ایکس معلوم باشند. موادی که باعث تشکیل شدن سنگ کلیه میشوند با تست های خون و ادرار مشخص میشوند. ممکن است سی‌تی اسکن نیز پیشنهاد شود. در بعضی مواقع از پیلوگرام داخل وریدی که از ید برای تشخیص سنگ میزنای استفاده میکند، استفاده میکنند.

روش های طبیعی برای کمتر کردن خطر ابتلا به سنگ حالب

• آب زیاد مصرف کنید. به طور کلی پزشکان برای سلامت پوست و بدن و کلیه توصیه می کنند در روز حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
• مصرف اسید سیتریک را زیاد کنید . برای اینکار تنها کافی است مقدار زیادی میوه و سبزیجات بخورید .
• مصرف نمک را کاهش دهید
• غذاهایی که دارای اگزالات فراوان هستند را کاهش دهید.
• از مصرف دوز بالای ویتامین ز خودداری کنید.
• مصرف منزیم خود را افزایش دهید و کلسیم کافی دریافت کنید.

دکتر رضا ولی پور متخصص اورولوژی در غرب تهران