سنگ کلیه چه علائمی دارد؟
فهرست موضوعات
احتمالاً شنیده اید که سنگ کلیه تا چه حد می تواند دردناک باشد. بسیاری از افراد درد سنگ کلیه را با درد زایمان مقایسه می کنند؛ یا اگر خدایی نکرده روزی درد سنگ کلیه را تجربه کنید، ممکن است تعریف جدیدی برای درد ارائه دهید! اما باید بدانید با وجود اینکه رایج ترین علامت سنگ کلیه «درد» است، اما تنها علامت آن نیست!
در رابطه با علائم سنگ کلیه چه می دانید؟ به گفته ی متخصص اورولوژی سنگ کلیه مشکل بسیار رایجی بوده که غالباً با درد همراه است؛ اما معمولاً این مشکل قابل درمان و حتی قابل پیشگیری می باشد. اگر احساس می کنید که سنگ کلیه دارید، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا عدم درمان سنگ کلیه در اغلب موارد، می تواند منجر به عوارض جدی شود.»
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه، جسم سختی است که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته می شود. چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد: اگزالات کلسیم، اوریک اسید، استروویت و سیستین. سنگ کلیه ممکن است با لیتوتریپسی، یورتروسکوپی، نفرولیتوتومی یا نفرولیتوتریپسی از راه پوست درمان شود. زمانی که مواد زائد زیادی در حجم کمی از ادرار وجود داشته باشد، کریستال ها شروع به تشکیل شدن می کنند. کریستال ها، عناصر دیگر را جذب می کنند و به هم متصل می شوند تا تشکیل ماده جامدی را دهند که در صورت دفع نشدن با ادرار، بزرگتر خواهد شد.
معمولاً، این مواد شیمیایی توسط کلیه از بدن دفع می شوند. در اکثر افراد، نوشیدن مایعات کافی این مواد را از ادرار دفع می کند و از تشکیل شدن سنگ جلوگیری می کند. مواد شیمیایی تشکیل دهنده ی سنگ کلیه، کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات هستند. سنگ بعد از تشکیل شدن ممکن است در کلیه باقی بماند یا از طریق مجرای ادراری به حالب منتقل شود. گاهی اوقات، سنگ های ریز، بدون درد زیاد از طریق ادرار از بدن دفع می شوند. اما سنگ هایی که حرکت نمی کنند ممکن است موجب برگشت ادرار در کلیه، حالب، مثانه یا مجرای ادراری شوند و با درد همراه باشند.

علائم سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه رسوبات سختی هستند که از مواد معدنی (معمولاً کلسیم)، املاح خاص و سایر محصولات جانبی تشکیل شده اند. این مشکل زمانی به وجود می آید که غلظت مواد معدنی موجود در ادرار شما بسیار زیاد شده و این مواد درون کلیه رسوب کنند. سنگ های کلیه در اندازه های مختلفی ایجاد می شوند. اندازه ی سنگ های کلیه از نوک خودکار تا توپ پینگ پنگ متفاوت است!
سنگ کلیه تا وقتی که از جای خود تکان نخورده و ثابت است، هیچ علامتی ندارد. معمولاً مشکل زمانی شروع می شود که سنگ از کلیه به سمت حالب یا میزنای بیمار (لوله ای که کلیه را به مثانه وصل می کند) حرکت می کند.
علائم سنگ کلیه عبارتند از:
- درد شدید و تیز در پایین شکم (معمولاً در یک طرف شکم)
- احساس سوزش یا درد در زمان ادرار
- تکرر ادرار
- احساس عدم تخلیه کامل مثانه یا احتباس ادراری
- وجود خون در ادرار (ادرار به رنگ قهوه ای، قرمز یا صورتی)
- ادرار کدر یا بدبو
- تهوع یا استفراغ ناشی از درد شدید
- علائم عفونت از جمله تب، لرز و استفراغ
عوامل ایجاد سنگ کلیه
یکی از عوامل خطر اصلی برای سنگ کلیه، حجم ادرار کم است. ادرار کم ممکن است بر اثر کم آبی بدن بر اثر ورزش سخت، کار یا زندگی در جای بسیار گرم و یا یا عدم نوشیدن مایعات کافی باشد. زمانی که حجم ادرار کم باشد، ادرار غلیظ و تیره می شود. ادرار غلیظ به معنای کم بودن مایعات برای حل کردن نمک ها می باشد. افزایش مصرف مایعات، نمک ها را در ادرار شما رقیق می کند.
با انجام این کار، شما ممکن است احتمال تشکیل سنگ ها را کاهش دهید. بزرگسالانی که بدن آنها مستعد سنگ کلیه است، باید مایعات کافی بنوشند تا در روز حداقل ۲.۵ لیتر ادرار تولید کنند. این افراد باید به طور میانگین روزانه حدود ۳ لیتر آب مصرف کنند. با اینکه آب بهترین مایع برای نوشیدن است، آنچه بیشتر از همه اهمیت دارد، نوشیدن مایعات کافی است.
رژیم غذایی
رژیم غذایی نیز می تواند روی احتمال تشکیل سنگ تأثیر بگذارد. یکی از شایع ترین علل سنگ های کلیه کلسیم، سطوح بالای کلسیم در ادرار می باشد. کلسیم زیاد در ادرار ممکن است به علت نحوه کنترل کلسیم توسط بدن باشد و همیشه به دلیل مقدار کلسیم مصرفی نیست. کم کردن مصرف کلسیم در برنامه غذایی به ندرت از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می کند. تحقیقات نشان می دهند که محدود کردن مقدار کلسیم برای سلامت استخوان ها مضر است و ممکن است احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. پزشکان معمولاً به افراد نمی گویند که مقدار مصرف کلسیم را به منظور کاهش کلسیم ادرار کاهش دهند. اما مصرف کلسیم نباید بیش از حد زیاد باشد.
به جای پایین آوردن مصرف کلسیم غذایی، پزشک ممکن است سعی کند سطوح کلسیم ادرار شما را با کاهش مصرف سدیم (نمک) کاهش دهد. نمک زیاد در رژیم غذایی یک عامل خطر برای سنگ های کلسیم می باشد. زیرا نمک زیاد از طریق ادرار دفع می شود و از جذب مجدد کلسیم از ادرار به خون جلوگیری می کند. کاهش نمک در رژیم غذایی، کلسیم ادرار را پایین می آورد و احتمال تشکیل سنگ کلیه را کاهش می دهد. از آنجا که اگزالات یکی از عناصر موجود در شایع ترین نوع سنگ کلیه به نام اگزالات کلسیم می باشد، خوردن غذاهای غنی از اگزالات، می تواند احتمال تشکیل این سنگ ها را افزایش دهد. یک رژیم غذایی که حاوی پروتئین حیوانی بالایی باشد مانند گوشت، ماهی و مرغ می تواند سطوح اسید را در بدن و در ادرار افزایش دهند. مقادیر اسید بالا، تشکیل سنگ های اوریک اسید و اگزالات کلسیم را آسانتر می کند.

مشکلات روده
مشکلات خاص روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو یا جراحی هایی مانند بای بس معده که موجب اسهال می شوند، می توانند احتمال تشکیل سنگ کلیه های اگزالات کلسیم را افزایش دهند. اسهال ممکن است منجر به از دست دادن مقدار زیادی از مایعات بدن شود و حجم ادرار را کاهش دهد. بدن شما همچنین ممکن است اگزالات اضافی را از روده جذب کند و منجر به افزایش اگزالات در ادرار شود. حجم ادرار کم و سطوح بالای اگزالات در ادرار، می تواند باعث تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیم شود.
چاقی
چاقی یک عامل خطر برای سنگ ها می باشد. چاقی ممکن است سطح اسید موجود در ادرار را تغییر دهد و منجر به تشکیل سنگ شود.
مشکلات جسمانی
برخی از مشکلات جسمانی، احتمال تشکیل سنگ های کلیه را افزایش می دهند. رشد غیرطبیعی یک یا چند غده پاراتیروئید که متابولیسم کلسیم را کنترل می کنند، می تواند موجب افزایش سطوح کلسیم در خون و ادرار شود و احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. شرایط دیگری به نام اسیدوزیس توبولار کلیوی که در آن اسید در بدن جمع می شود نیز می تواند احتمال تشکیل سنگ کلیه فسفات کلسیم را افزایش دهد. برخی از اختلالات ارثی و نادر نیز می توانند احتمال انواع خاصی از سنگ های کلیه را افزایش دهند. به عنوان مثال می توان به سیستینوری اشاره کرد که در آن آمینواسید سیستین زیادی در ادرار وجود دارد و هایپراگزالوری که در آن کبد مقدار زیادی اگزالات تولید می کند.
دارو
برخی از داروها و مکمل های ویتامین C و کلسیم ممکن است احتمال تشکیل سنگ ها را افزایش دهند. در مورد تمام داروها و مکمل های مصرفی خود، به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا این داروها می توانند روی احتمال تشکیل سنگ ها تأثیر بگذارند. تا زمانی که پزشک به شما نگفته، مصرف هیچ یک از این قرص ها را قطع نکنید.
سابقه ی خانوادگی
اگر یکی از اعضای خانواده شما مانند والدین یا خواهر و برادرتان سابقه ی سنگ کلیه داشته باشد، احتمال ابتلای شما به سنگ کلیه نیز بیشتر می شود.
درد سنگ کلیه در کدام نواحی ایجاد می شود؟
با حرکت سنگ کلیه در مجرای ادرار شما، ناحیه درد نیز تغییر می کند. رایج ترین نواحی که ممکن است درد سنگ کلیه را حس کنید عبارتند از:
- زیر شکم یا کشاله ران
- در امتداد یک سمت بدن، زیر دنده ها
- کمر
با وجود تمامی این موارد -همانطور که پیش از این گفتیم- وجود درد رایج ترین علامت سنگ کلیه است، اما ممکن است تنها علامت یا اولین علامت آن نباشد! تا زمانی که صرفاً سنگ کلیه تشکیل شده و از مجاری ادرای شما عبور نکند، ممکن است متوجه وجود آن نشوید. علاوه بر این، از آنجایی که آناتومی بدن زنان و مردان با هم متفاوت است، ممکن است توصیف درد از زبان این دو گروه نیز تفاوت داشته باشد. از طرفی دیگر هم میزان احساس درد یک چیز نسبی است و هر کسی آستانه ی درد متفاوتی دارد.»
نکته ی دیگری که باید در نظر بگیرید این است که شدت درد شما، لزوماً معیاری برای تشخیص وخامت اوضاع سنگ کلیه یا اندازه ی سنگ کلیه نیست. به عنوان مثال، اغلب سنگ های کوچکی که معمولاً خود به خود دفع می شوند، با درد شدیدی همراه می باشند و از طرف دیگر، هر سنگ کلیه ای که به مداخله ی فورری پزشکی نیاز دارد، الزاماً با درد شدید خود را نشان نمی دهد. هر زمان که درد دارید، بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید. اما اگر درد شما با سایر علائم سنگ کلیه که در بالا به آن اشاره کردیم (به خصوص در مواقع بروز تب یا سایر علائم عفونت) همراه بود، باید در اسرع وقت خود را به پزشک برسانید.
آیا احتمال دارد که درد سنگ کلیه به صورت سینوسی یا گذرا باشد؟
همانطور که قبلاً گفتیم، درد سنگ کلیه زمانی ایجاد می شود که سنگ از جای خود تکان بخورد و یا از حالب عبور کرده و به مجرای ادرار شما برسد. بنابراین ممکن است شما احساس کنید درد ناشی از سنگ کلیه مدتی طول کشیده و سپس آرام می شود.
زمانی که شما اولین علامت درد سنگ کلیه را تجربه کردید، تقریباً بین یک تا چهار هفته طول می کشد تا سنگ شما دفع شده و درد به طور کامل از بین برود. در این مدت ممکن است درد های گذرا را تجربه کنید. علت این امر عبارتند از:
- در یک اپیزود درد اولیه و شدید سنگ کلیه، ممکن است سنگ از کلیه شما خارج شده و وارد یک لوله ی بسیار باریک (که حالب نام دارد) شود. همچنین، اگر سنگ آنجا گیر کند و راه ادرار شما را ببندد، ممکن است درد شدیدی را تجربه کنید. این مشکل باعث ایجاد فشار و تورم دردناک در ناحیه مورد نظر می گردد.
- بدن شما در تلاش است تا سنگ کلیه را از طریق حالب به مجرای ادرار منتقل کرده تا آن را به طور کامل دفع کند. از این رو برخی از دردهای شما ممکن است به علت انقباض ناشی از این تلاش، برای بیرون انداختن سنگ کلیه باشد. با حرکت سنگ در مجرای ادرار، احتمالاً درد را در زمان حرکت آن احساس خواهید کرد.
- زمانی که سنگ کلیه به مثانه ی شما می رسد، ممکن است درد تا حدودی کاهش یابد. در این زمان بیمار معمولاً علائم ادراری را مشاهده می کند. فشار نهایی مثانه برای اینکه در آخرین مرحله سنگ را از بدنتان خارج کند، باعث درد شدیدی خواهد شد. زیرا سنگ باید از یک لوله ی باریک دیگر به نام مجرای ادرار عبور کند.
تشخیص سنگ کلیه
سنگ کلیه های خاموش شامل سنگ هایی می شوند که هیچ علائمی ندارند و اغلب زمانی شناسایی می شوند که عکسبرداری با اشعه ی ایکس انجام می شود. سایر افرادی که سنگ کلیه دارند، زمانی تشخیص داده می شوند که به هنگام دفع سنگ، درد ناگهانی رخ می دهد. در این شرایط به مراقبت پزشکی نیاز است. زمانی که فرد در ادرار خود خون و یا در شکم یا پهلوی خود درد ناگهانی داشته باشد، آزمایشاتی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن می توانند سنگ را تشخیص دهند.
این آزمایشات تصویر برداری، اطلاعاتی را در مورد اندازه سنگ و محل آن در اختیار پزشک قرار می دهند. زمانی که فرد مشکوک به سنگ کلیه باشد، اغلب اوقات در اورژانس از سی تی اسکن استفاده می شود. زیرا سی تی اسکن می تواند یک تشخیص دقیق و سریع را ارائه دهد.
چقدر طول می کشد تا علائم سنگ کلیه از بین برود؟
بازه ی زمانی علائم شما ممکن است بین یک هفته تا یک ماه باشد. بنابراین، اگر احساس می کنید که درد سنگ کلیه شما کم شده است، باید باز هم با پزشک خود تماس بگیرید. زیرا مهم ترین علائم این مشکل درد پراکنده و گذرا می باشد.
بسیاری از موارد سنگ کلیه خود به خود دفع می شوند و نیاز به مداخلات پزشکی ندارید. اما برخی از سنگ های کلیه نیاز به درمان دارند. درمان های سنگ کلیه شامل مواردی مثل داروها یا روش هایی برای کمک به شکستن یا خرد کردن سنگ ها و همچنین برداشتن سنگ ها به کمک جراحی می شود. علاوه بر این، پزشک می تواند به شما در کنترل و مدیریت علائم کمک کند. بنابراین با مشاهده ی اولین علائم سنگ کلیه، بهترین راه مراجعه به پزشک می باشد.
بیشتر بدانید:
مراقبت بعد از عمل PCNL
انواع سنگ کلیه
چهار نوع سنگ وجود دارد:
۱.کلسیم اگزالات: شایع ترین سنگ کلیه است و زمانی تشکیل می شود که کلسیم با اگزالات در ادرار ترکیب می شود. مصرف مایعات و کلسیم ناکافی و همچنین شرایط دیگر، ممکن است منجر به تشکیل این نوع سنگ ها شود.
۲.اوریک اسید: این سنگ ها از دیگر انواع شایع سنگ کلیه هستند. غذاهایی مانند گوشت اندام های داخلی بدن حیوانات و صدف، دارای مقادیر بالایی از مواد شیمیایی طبیعی به نام پورین هستند. مصرف پورین زیاد منجر به تولید زیاد مونوسدیم اورات می شود که تحت شرایط خاصی ممکن است تشکیل سنگ کلیه دهد. تشکیل این نوع سنگ ها معمولاً ارثی است.
۳.استروویت: این سنگ ها کمتر شایع هستند و بر اثر عفونت در مجرای ادراری فوقانی رخ می دهند.
۴.سیستین: این سنگ ها نادر هستند و معمولاً در میان اعضای یک خانواده دیده می شوند.