هیپوگنادیسم، زمانی اتفاق می افتد که غدد جنسی، هورمون های جنسی کمی تولید کنند یا اصلاً تولید نکنند.
غدد جنسی، گناد نیز نامیده می شوند، و در درجه اول شامل بیضه در مردان و تخمدان در زنان می گردد. هورمون های جنسی، به کنترل خصوصیات ثانویه جنسی، مانند رشد سینه در زنان، رشد بیضه در مردان و رشد موهای ناحیه شرمگاهی کمک می کنند. هورمون های جنسی همچنین در چرخه قاعدگی و تولید اسپرم نقش دارند.
هیپوگنادیسم، ممکن است به عنوان کمبود گناد نیز شناخته شود. هنگامی که در مردان اتفاق می افتد، ممکن است به آن تستوسترون پایین سرمی یا آندروپوز بگویند.
بیشتر موارد این بیماری، به خوبی به درمان مناسب پاسخ می دهند.
فهرست موضوعات
انواع هیپوگنادیسم چیست؟
دو نوع هیپوگنادیسم وجود دارد: اولیه و مرکزی.
هیپوگنادیسم اولیه
هیپوگنادیسم اولیه به این معنی ست که به دلیل وجود مشکلی در غدد جنسی، سطح مناسبی از هورمون های جنسی در بدن فرد وجود ندارد. غدد جنسی، هنوز پیام تولید هورمون را از مغز دریافت می کنند، اما قادر به تولید آن نیستند.
هیپوگنادیسم مرکزی (ثانویه)
در هیپوگنادیسم مرکزی، مشکل در مغز است. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، که غدد جنسی را کنترل می نمایند، به درستی کار نمی کنند.
علائم هیپوگنادیسم در زنان
علائمی که ممکن است در زنان ظاهر شود عبارتند از:
- عدم قاعدگی
- ترشحات شیری از پستان ها
- کاهش یا ازبین رفتن میل جنسی
- ریزش موی بدن
- گرگرفتگی
- رشد آهسته یا نامحسوس پستان
چگونه بفهمم هیپوگنادیسم دارم؟
پزشک یک معاینه بدنی انجام می دهد تا تأیید کند که رشد جنسی فرد، در سطح مناسبی، با توجه به سن وی، قرار دارد. آنها ممکن است توده عضلانی، موهای بدن و اندام های جنسی را بررسی نمایند.
تست تشخیص هورمون های جنسی
اگر پزشک به هیپوگنادیسم مشکوک باشد، ابتدا سطح هورمون های جنسی را بررسی می کند. برای بررسی سطح هورمون تحریک کننده فولیکولی (FSH) و هورمون لوتئین ساز، به آزمایش خون نیاز دارید. غده هیپوفیز، این هورمون های تولید مثلی را می سازد.
همچنین سطح استروژن در خانم ها مورد آزمایش قرار خواهد گرفت. در آقایان، سطح تستوسترون را آزمایش خواهند کرد. این آزمایشات، معمولاً صبح ها، هنگامی که سطح هورمون در بالاترین مقدار خود قرار دارد، انجام می شوند.
پزشک همچنین ممکن است برای آقایان، تجزیه و تحلیل اسپرم را، برای بررسی تعداد اسپرم ها، تجویز نماید. هیپوگنادیسم می تواند شمار اسپرم ها را کاهش دهد.
پزشک ممکن است آزمایشات خون بیشتری را برای تأیید تشخیص و رد علل زمینه ای انجام دهد.
سطح آهن، می تواند بر هورمون های جنسی تأثیر بگذارد. به همین دلیل، پزشک ممکن است سطح آهن خون را که به طور معمول، در هموکروماتوز دیده می شود، بررسی نماید.
همچنین پزشک ممکن است مایل باشد سطح پرولاکتین را اندازه گیری کند. پرولاکتین هورمونی ست که باعث رشد پستان و تولید شیر مادر در زنان می شود، اما در هر دو جنس وجود دارد.
به علاوه ممکن است سطح هورمون تیروئید را نیز بررسی نماید. مشکلات تیروئیدی می تواند علائمی مشابه هیپوگنادیسم ایجاد کند.
سونوگرافی تخمدان
آزمایش های تصویربرداری نیز می توانند در تشخیص این بیماری کمک کننده باشند. در سونوگرافی، از امواج صوتی برای ایجاد تصویر تخمدان، و بررسی هرگونه مشکل از جمله وجود کیست و سندرم تخمدان پلی کیستیک، استفاده می گردد.
پزشک ممکن است MRI یا CT اسکن را برای بررسی وجود تومور در غده هیپوفیز تجویز کند.
درمان بیماری هیپوگنادیسم
اگر هیپوگنادیسم به دلیل وجود تومور در غده هیپوفیز باشد، درمان برای زنان و مردان مشابه است. درمان کوچک کننده یا از بین برنده تومور، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پرتوتابی
- دارو
- عمل جراحی
هیپوگنادیسم، به جز در مواردی که به علت ابتلا به یک بیماری قابل درمان ایجاد شده باشد، یک بیماری مزمن است که احتمالا به درمان مادام العمر نیاز دارد. در صورت قطع درمان، ممکن است سطح هورمون جنسی مجددا کاهش یابد.
حمایت های روان درمانی یا گروه های پشتیبانی، می تواند به شما در قبل، حین و بعد از درمان کمک نماید.
درمان هیپوگنادیسم (کمبود تستسترون) در مردان
تستوسترون، یک هورمون جنسی مردانه است. جایگزینی تستوسترون، درمانی ست که به طور گسترده برای هیپوگنادیسم در مردان استفاده می گردد. درمان جایگزینی تستوسترون را می توان از روش های زیر دریافت کرد:
- تزریق
- پچ
- ژل
- قرص مکیدنی
تزریق هورمون آزاد کننده گنادوتروپین، ممکن است سبب تحریک بلوغ یا افزایش تولید اسپرم گردد.
درمان هیپوگنادیسم در زنان
در بانوان، درمان شامل افزایش مقدار هورمون های جنسی زنانه خواهد بود.
اگر هیسترکتومی (جراحی برداشت بافت رحم) انجام داده باشید، اولین خط درمان، احتمالاً استروژن درمانی ست که از طریق پچ یا قرص تجویز می شود.
از آنجا که افزایش سطح استروژن، می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد، در صورت نداشتن سابقه هیسترکتومی، ترکیبی از استروژن و پروژسترون به شما داده می شود. پروژسترون می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را، در فردی که استروژن مصرف می کند، کاهش دهد.
سایر درمان ها ممکن است علائم خاصی را هدف قرار دهند. اگر میل جنسی فرد کاهش یافته باشد، می توان از دوزهای پایین تستوسترون، برای درمان استفاده نمود.
اگر بی نظمی در قاعدگی یا مشکلی در بارداری وجود داشته باشد، ممکن است برای تحریک تخمک گذاری، هورمون کوریوگنادوتروپین انسانی تزریق یا قرص های حاوی FSH تجویز گردد.
درمان جایگزینی هورمون (HRT)
هیپوگنادیسم می تواند از بدو تولد وجود داشته باشد، اما ممکن است پس از ابتلا به عفونت یا آسیب نیز ایجاد شود.
دو نوع هیپوگنادیسم وجود دارد. هیپوگنادیسم اولیه، که از یک مشکل در بیضه ها یا تخمدان ها ناشی می شود و سبب تولید هورمون کمتر از غدد جنسی می گردد.
هیپوگنادیسم ثانویه، که به آن هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک نیز گفته می شود، به دلیل وجود مشکلی در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد می شود. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، در مغز قرار دارند و به تنظیم عملکردهای مختلف بدن از جمله تولید هورمون های جنسی کمک می کنند.
عوارض هیپوگنادیسم
اختلالات تأثیرگذار بر این قسمت های مغز، می تواند منجر به کاهش عملکرد غدد جنسی و تولید مقدار ناکافی هورمون های جنسی شود.
یکی از عوارض هیپوگنادیسم در نوزادان، می تواند وجود دستگاه تناسلی غیرطبیعی باشد. در دوران بلوغ پسران، درمان نکردن این عارضه، می تواند منجر به اختلال در رشد دستگاه تناسلی، عدم وجود موی بدن و بزرگ شدن سینه ها گردد.
عوارض هیپوگنادیسم درمان نشده در مردان بالغ
- ناباروری
- کاهش میل جنسی
- کاهش توده عضلانی و موهای بدن
- پوکی استخوان
- اختلال نعوظ
عوارض هیپوگنادیسم درمان نشده در زنان
- بی نظمی در قاعدگی
- پوکی استخوان
- کاهش میل جنسی
- ناباروری
- یائسگی زودرس
برای درمان هیپوگنادیسم به پزشک متخصص مراجعه کنید.
دکتر رضا ولی پور بهترین متخصص اورولوژی در تهران
