فهرست موضوعات
سنگهای کلیه تودههای سختی از نمکها و مواد معدنی هستند که اغلب در اثر غلیظ شدن ادرار تشکیل میشوند. اما ماجرا زمانی جدی میشود که این سنگها تصمیم به مهاجرت میگیرند. وقتی سنگ کلیه در مسیر خود به سمت پایین حرکت کرده و به مثانه میرسد، وارد فضایی بزرگتر میشود؛ اما این به معنای پایان مشکلات نیست. شناخت علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه به شما کمک میکند تا تفاوت میان دردهای کلیوی و تحریکات مثانهای را به خوبی تشخیص دهید و در زمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
اصلیترین علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه چیست؟
زمانی که سنگ وارد مثانه میشود، علائم از حالت درد خنجری در پهلو به سمت تحریکات ادراری تغییر پیدا میکند. در اینجا لیستی از مهمترین نشانهها را با جزئیات بررسی میکنیم:
۱. تغییر در الگوی دفع ادرار و تکرر ادرار شدید
یکی از بارزترین علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه، احساس نیاز مداوم به دفع ادرار است. سنگ به عنوان یک جسم خارجی، دیوارههای حساس مثانه را تحریک میکند. این تحریک باعث میشود مغز پیام کاذب “پر بودن مثانه” را دریافت کند. فرد ممکن است هر ۱۰ تا ۱۵ دقیقه احساس نیاز به دستشویی داشته باشد، اما در هر بار مراجعه مقدار بسیار کمی ادرار دفع شود. این وضعیت نه تنها آزاردهنده است، بلکه میتواند خواب شبانه و فعالیتهای روزمره را به شدت مختل کند.
۲. درد در ناحیه زیر شکم و لگن
برخلاف درد کلیه که معمولاً در ناحیه کمر و پهلو (Flank pain) حس میشود، با ورود سنگ به مثانه، کانون درد به سمت پایین جابجا میشود. شما ممکن است دردهای مبهم یا تیر کشیدنهای ناگهانی را در ناحیه بالای عانه (سوپراپوبیک) یا در اعماق لگن حس کنید. در آقایان، این درد گاهی به نوک آلت تناسلی و در بانوان به ناحیه لابیا منتقل میشود که به آن “درد ارجاعی” میگویند.
۳. قطع و وصل شدن جریان ادرار
تصور کنید سنگی مانند یک توپ کوچک در کف مثانه حرکت میکند. زمانی که فرد سعی میکند ادرار کند، سنگ ممکن است به سمت دهانه خروجی مثانه (پیشابراه) حرکت کرده و مانند یک دریچه، مسیر را مسدود کند. این اتفاق باعث میشود جریان ادرار ناگهان قطع شود. فرد ممکن است مجبور شود موقعیت بدن خود را تغییر دهد (مثلاً خم شود یا به پهلو بچرخد) تا سنگ جابجا شده و مسیر دوباره باز شود. این یکی از اختصاصیترین علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه است.
۴. هماچوری یا وجود خون در ادرار
حرکت سنگ با لبههای تیز و ناهموار روی بافت ظریف و پرخون داخلی مثانه باعث خراشیدگی میشود. این خراشها منجر به حضور گلبولهای قرمز در ادرار میشوند(وجود خون در ادرار). ادرار ممکن است به رنگ صورتی، قرمز روشن یا حتی قهوهای (شبیه به چای) دربیاید. گاهی اوقات خون با چشم غیرمسلح دیده نمیشود و فقط در آزمایش ادرار (Microscopic Hematuria) تشخیص داده میشود.
تفاوت علائم در زنان و مردان
اگرچه ساختار مثانه در هر دو جنس مشابه است، اما طول پیشابراه و مجاورت اعضای لگنی باعث تفاوتهایی در بروز علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه میشود.
علائم در مردان
در آقایان به دلیل طولانی بودن مجرای ادرار، سنگ ممکن است در گردن مثانه گیر کند و دردی شدید در بیضهها یا طول آلت تناسلی ایجاد نماید. بسیاری از مردان این درد را با مشکلات پروستات اشتباه میگیرند، در حالی که منشاء اصلی آن سنگی است که در مثانه جا خوش کرده است.
علائم در زنان
در خانمها به دلیل نزدیکی مثانه به رحم و واژن، دردهای ناشی از سنگ مثانه ممکن است با دردهای قاعدگی یا عفونتهای واژینال اشتباه گرفته شود. فشار سنگ به دیواره مثانه میتواند حسی شبیه به افتادگی رحم یا فشار لگنی ایجاد کند.
چگونه مطمئن شویم سنگ در مثانه است؟
تشخیص قطعی علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه تنها با معاینه بالینی امکانپذیر نیست و نیاز به تصویربرداریهای دقیق دارد:
- سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری: اولین و در دسترسترین روش است که میتواند سنگهای داخل مثانه را به خوبی نشان دهد.
- سیتی اسکن شکم و لگن (بدون تزریق): دقیقترین روش برای تشخیص محل دقیق، اندازه و جنس سنگ است.
- آزمایش کامل ادرار (UA/UC): برای بررسی وجود خون و همچنین رد کردن احتمال عفونت ادراری که علائمی مشابه سنگ دارد.
درمان و راهکارهای دفع سنگ از مثانه
پس از تایید علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه، پزشک بر اساس اندازه سنگ تصمیمگیری میکند.
سنگهای کوچک (زیر ۵ میلیمتر)
معمولاً با نوشیدن آب فراوان (بیش از ۸ لیوان در روز) و فعالیت بدنی مانند طناب زدن یا پیادهروی سریع، این سنگها خودبهخود دفع میشوند. استفاده از داروهای شلکننده عضلات مجاری (مانند تامسولوسین) با تجویز پزشک میتواند فرآیند دفع را تسهیل کند.
سنگهای بزرگ و مقاوم
اگر سنگ بزرگتر از آن باشد که از پیشابراه عبور کند، روشهای مداخلهای لازم است:
- سیستولیتولاپکسی: پزشک با استفاده از یک دوربین ظریف (سیستوسکوپ) وارد مثانه شده و با لیزر یا امواج اولتراسوند سنگ را خرد کرده و خارج میکند.
- جراحی باز: در موارد بسیار نادر که سنگ بسیار بزرگ باشد، نیاز به برش کوچک در ناحیه زیر شکم برای خارج کردن سنگ است.
چرا نباید علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه را نادیده گرفت؟
بسیاری از افراد تصور میکنند چون سنگ از کلیه خارج شده، خطر رفع شده است. اما باقی ماندن سنگ در مثانه میتواند عوارض جدی داشته باشد:
- عفونتهای مکرر ادراری: سنگ به عنوان کانون تجمع باکتریها عمل میکند.
- دیورتیکول مثانه: فشار مداوم برای دفع ادرار باعث تضعیف دیواره مثانه میشود.
- آسیب به کلیهها: اگر سنگ دهانه مثانه را ببندد، ادرار به سمت کلیهها پس زده شده (هیدرونفروز) و باعث نارسایی کلیه میشود.
سوالات متداول کاربران
۱. آیا درد افتادن سنگ در مثانه کمتر از درد کلیه است؟
معمولاً بله. درد کلیه (قولنج کلیوی) بسیار حاد و غیرقابل تحمل است، اما درد در مثانه بیشتر به صورت سوزش، فشار و تکرر ادرار حس میشود.
۲. چقدر طول میکشد تا سنگ از مثانه دفع شود؟
اگر سنگ کوچک باشد، معمولاً ظرف چند روز با مصرف مایعات دفع میشود. اما اگر سنگ در گردن مثانه گیر کند، ممکن است هفتهها باقی بماند.
۳. آیا راهی برای پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ وجود دارد؟
بله، کاهش مصرف نمک، محدود کردن پروتئینهای حیوانی و از همه مهمتر، نوشیدن آب کافی به طوری که رنگ ادرار همیشه شفاف باشد، بهترین راه پیشگیری است.
نتیجهگیری و گام بعدی
شناخت علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه اولین قدم برای رهایی از این مشکل دردناک است. اگر با تکرر ادرار ناگهانی، درد در زیر شکم و یا قطع و وصل شدن جریان ادرار مواجه هستید، احتمال وجود سنگ در مثانه بسیار بالاست. توصیه میشود از خوددرمانی پرهیز کرده و در اولین فرصت به یک متخصص ارولوژی مراجعه کنید.
دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی در شهرک غرب
