فهرست موضوعات
ویروس هرپس سیمپلکس نوعی ویروس عفونی است که به دو نوع اصلی HSV-1 (عامل تبخال دهانی) و HSV-2 (تبخال تناسلی) تقسیم می شود. با وجود اینکه ممکن است برخی از افراد، پس از ابتلا به این ویروس هیچ علائمی را تجربه نکنند، اما از علائم رایج این بیماری می توان به خارش، تاول، زخم، احساس سوزش، درد و گاهی اوقات تب اشاره نمود. این ویروس بسیار مسری بوده و به راحتی از طریق تماس پوستی یا روابط جنسی منتقل می شود.
متأسفانه درمان قطعی و پیشگیرانه ای برای ابتلا به ویروس هرپس سیمپلکس وجود ندارد و درمان هایی مثل درمان دارویی تنها برای از بین بردن علائم به کار می روند. هرپس سیمپلکس در مواقع ضعف سیستم ایمنی، ممکن است دوباره عود کرده و علائم آن ظاهر شوند.
علت ایجاد هرپس سیمپلکس چیست؟
عامل بیماری هرپس سیمپلکس «ویروس هرپس سیمپلکس» است که از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با ترشحات فرد آلوده انتقال می یابد. بیشترین نواحی درگیر، دهان و اندام تناسلی می باشد و رفتارهایی مثل بوسیدن، نوشیدن از یک لیوان مشترک، استفاده همزمان از یک رژ لب، رابطه جنسی بدون کاندوم یا رابطه جنسی دهانی با فرد آلوده، می توانند شما را بیش از هر چیز در معرض ابتلا به این بیماری قرار دهند. علاوه بر تمامی این موارد، والدین آلوده به این ویروس ممکن است ناخواسته از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا به اشتراک گذاشتن غذای آلوده به بزاق، ویروس را به فرزندان خود منتقل کنند!
چند نوع ویروس هرپس سیمپلکس وجود دارد؟
به طور کلی، دو نوع ویروس هرپس سیمپلکس وجود دارد که هر کدام نواحی متفاوتی از بدن را تحت تأثیر قرار می دهند:
۱. ویروس هرپس سیمپلکس نوع یک (HSV-1):
HSV-1 عامل اصلی بروز تبخال یا تاول هایی با مایع شفاف در اطراف دهان، صورت، حفره بینی یا هر ناحیه ای از پوست بالاتنه می باشد. ابتلا به هرپس دهانی معمولاً از طریق تماس با ترشحات فرد آلوده به HSV-1 (به ویژه بزاق) رخ داده و علائم رایج آن، شامل تاول آبکی، زخم، ضایعات پوستی و سوزش یا احساس درد است.
۲. ویروس هرپس سیمپلکس نوع دو (HSV-2):
HSV-2 اغلب از راه تماس جنسی با فرد آلوده انتقال یافته و با علائمی مثل خارش، تحریک و تاول های شفافی در ناحیه آلت تناسلی مردان و واژن زنان توصیف می شود. از جمله سایر علائم این بیماری می توان به احساس سوزش و درد در مناطق درگیر اشاره کرد.
راه های انتقال عفونت های هرپس سیمپلکس
راه های انتقال ویروس HSV-1:
- بوسیدن فرد مبتلا به هرپس
- تماس نزدیک پوستی در اطراف دهان با فرد دارای تبخال
- استفاده مشترک از ظروف غذا خوری یا وسایلی مثل لیوان، نی، رژ لب، یا ریش تراش که به بزاق فرد آلوده شده اند
- رابطه جنسی دهانی از فرد مبتلا (ویروس می تواند از دهان به اندام تناسلی منتقل شود)
راه های انتقال ویروس HSV-2:
- داشتن رابطه جنسی بدون کاندوم، اعم از رابطه واژینال، مقعدی یا حتی رابطه واژینال-واژینال بین دو زن
- رابطه جنسی دهانی با فرد آلوده
- تماس نزدیک پوستی با منطقه عفونی حتی بدون انزال
- تماس با زخم های باز یا تاول های آلوده (مانند مادر شیرده مبتلا)
- انتقال از مادر به نوزاد هنگام زایمان، در صورتی که مادر در زمان بارداری آلوده شده باشد
- استفاده مشترک از اسباب بازی های جنسی با فرد آلوده به ویروس
هرپس سیمپلکس چه علائمی دارد؟
هرپس سیمپلکس معمولاً با خارش شدید و آزاردهنده در محل عفونت آغاز شده و به تدریج به شکل تاول های کوچک حاوی مایع شفاف، ملتهب و دردناک ظاهر می شود. این علائم چند روز تا یک یا دو هفته ادامه پیدا کرده و در تمام این مدت از طریق تماس مستقیم به دیگران منتقل خواهند شد!
با گذشت زمان، تاول های شفاف شروع به ترکیدن، ترشح و یا خونریزی کرده و پس از این مراحل، زخم بر روی پوست خشک می شود. توجه به این نکته ضروری است که هرپس سیمپلکس مسری و غیر قابل درمان است، یعنی با وجود از بین رفتن علائم و ضایعات، ویروس همچنان در بدن شما وجود داشته و در مواردی مثل ضعف سیستم ایمنی، مجدداً عود می کند.
مهم ترین علائم هرپس سیمپلکس عبارتند از:
- بروز تاول های کوچک شفاف یا تبخال بر روی لب ها، زبان، صورت یا اندام تناسلی
- خارش، تحریک پذیری و سوزش در ناحیه تناسلی یا ناحیه مقعد
- احساس سوزش و درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونیا) به ویژه داخل واژن
- احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن در محل عفونت
- بروز تب، سردرد، دردهای عضلانی و گاهی بزرگ شدن غدد لنفاوی
- احساس سوزش و درد هنگام دفع ادرار
- ترشح واژینال با بوی خاص آمینی (در بانوان)
- قرمزی و تورم اندام تناسلی
شدت و تکرار بروز این نشانه ها در افراد مختلف، متفاوت است و در اغلب موارد پس از مدتی فروکش کرده و با تضعیف ایمنی بدن مجدداً ظاهر می شوند.
آیا هرپس سیمپلکس می تواند دوباره عود کند؟
بله، پس از اتمام اولین مرحله بیماری، هرپس سیمپلکس قادر است مجدداً فعال شود. گاهی اوقات، تنها یک هفته پس از نخستین بروز بیماری، ویروس خفته در گره های عصبی دوباره فعال شده و تمامی علائم از سر گرفته می شوند! معمولاً در دفعات بعدی، شدت علائمی مانند زخم ها و تاول ها کمتر است و روند بهبودی در مقایسه با نخستین حمله سریع تر خواهد بود.
عواملی که سبب افزایش احتمال عود هرپس سیمپلکس می شوند، عبارتند از:
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- استراحت ناکافی
- ابتلا به سایر بیماری های ویروسی یا تب بالا
- مصرف داروهای تضعیف کننده ایمنی (مانند کورتون ها)
- نوسانات هورمونی در زمان قاعدگی
- جراحی هایی که اعصاب را درگیر می کنند
- گرمای شدید و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب
- سوء تغذیه
- استرس و فشارهای روانی
هرپس سیمپلکس چگونه تشخیص داده می شود؟
در گام نخست، پزشک از طریق گرفتن شرح حال کامل بیمار، پرسش درباره علائم و معاینه ظاهری تاول ها یا زخم های حاوی مایع شفاف، تشخیص اولیه را مطرح می کند. برای تأیید قطعی، آزمایش های تخصصی مانند PCR (واکنش زنجیره ای پلیمراز) تجویز می شود که در آن، نمونه ای از خون یا ترشحات ضایعه گرفته شده و به کمک تست هایی مانند کشت ویروس و سنجش آنتی بادی ها، پاسخ ایمنی بدن نسبت به عفونت HSV بررسی می شود. آزمایش PCR حتی قادر به تشخیص نوع ویروس نیز می باشد.
درمان هرپس سیمپلکس
در صورت تأیید تشخیص هرپس سیمپلکس، پزشک برای مهار تکثیر ویروس و کاهش درد، داروهای ضد ویروس و مسکن تجویز می کند. بنابراین، به منظور کاهش التهاب، تسکین درد و پیشگیری از گسترش تبخال، مراجعه سریع به پزشک از اهمیت بالایی برخوردار است.
داروهایی که برای درمان هرپس سیمپلکس استفاده می شوند عبارتند از:
- داروهای ضد ویروس مخصوص HSV مانند آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر
- داروهای خوراکی مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن
- داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- پمادها و داروهای مسکن موضعی نظیر بنزوکائین، ال-لیزین و دکوزانول
این روش های درمانی عمدتاً علائم بیماری را کاهش می دهند و می توانند شدت و مدت دوره عفونت را کنترل نمایند.
پیشگیری از هرپس سیمپلکس
مؤثرترین راه برای پیشگیری از ابتلا به هرپس سیمپلکس، کاهش رفتارهای پرخطری است که می تواند فرد را در معرض خطر ابتلا به عفونت قرار دهد. بنابراین، رعایت نکات زیر اولویت دارد:
- عدم استفاده مشترک از وسایل شخصی
- اجتناب از تماس پوستی یا وسایلی با احتمال آلودگی بزاق یا ترشحات بدن در افراد مشکوک به ابتلا
- داشتن رابطه جنسی محافظت شده
- رعایت بهداشت فردی و شستشوی کامل بدن
- مصرف غذاهای مقوی
- ورزش منظم
- استراحت کافی برای حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن و کاهش احتمال ابتلا به عفونت
عوارض هرپس سیمپلکس
هر دو نوع عفونت های دهانی و تناسلی هرپس می توانند موجب گسترش بیماری به سایر نقاط بدن شده و عوارض جدی به همراه داشته باشند:
- عفونت چشم که می تواند منجر به اختلال یا کاهش بینایی شود
- عفونت مغزی که التهاب مغز (آنسفالی) را به همراه دارد.
- مادر باردار آلوده به ویروس، ممکن است باعث انتقال عفونت شدید به جنین شود.
علائم هرپس تناسلی در زنان
علائم هرپس تناسلی در زنان اغلب به صورت خارش، احساس سوزش یا گزگز و پیدایش تاول های کوچک و شفاف در ناحیه تناسلی ظاهر شده و به مرور زمان، ضایعات پوستی مانند زخم های دردناک، لکه های قرمز و متورم اطراف دهانه رحم، اندام تناسلی، کشاله ران، باسن و مقعد ایجاد می گردد. همچنین ممکن است بیمار ترشحات واژینال با بویی خاص، سوزش حین ادرار یا رابطه جنسی و تب را نیز تجربه کند.
علائم هرپس تناسلی در مردان
در مردان، هرپس تناسلی اغلب به شکل خارش شدید، قرمزی و تورم، تاول های کوچک شفاف و زخم های تبخالی بر روی آلت تناسلی ظاهر می شود. رایج ترین نواحی بروز علائم معمولاً شامل سر آلت، پوست اطراف آلت، مقعد، بیضه ها، باسن، کشاله ران بوده و مانند زنان، احساس سوزش و ناراحتی هنگام ادرار یا رابطه جنسی و بروز تب نیز در برخی موارد ممکن است رخ دهد.
در صورت احتمال ابتلا به هرپس سیمپلکس چه باید کرد؟
در صورتی که مشکوک به ابتلا به هرپس سیمپلکس هستید، بهترین راه مراجعه به پزشک است. تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری از گسترش ویروس پیشگیری کرده و علائم ناشی از آن را تا حدود زیادی کاهش می دهد. همچنین، برای پیشگیری از عوارض طولانی مدت هرپس سیمپلکس، افرادی با سابقه این بیماری باید به طور منظم تحت نظر باشند.
همانطور که قبلاً ذکر شد، درمان قطعی هرپس سیمپلکس هنوز کشف نشده و این ویروس می تواند به مدت طولانی در بدن (بدون هیچ علائمی) پنهان بماند، اما امکان انتقال به دیگران در هر زمانی وجود دارد. استفاده از کاندوم، پرهیز از تماس با بزاق دیگران و انجام آزمایش خون سالیانه جهت بررسی سطح ایمنی بدن، می تواند احتمال ابتلا به ویروس هرپس سیمپلکس را به میزان چشمگیری کاهش دهد.
دکتر رضا ولی پور متخصص اورولوژی در شهرک غرب
