فهرست موضوعات
کار کلیه چیست؟ کلیه ها به حذف مواد زائد از بدن کمک می کنند، سطوح الکترولیت را متعادل نگه می دارند و فشار خون را تنظیم می کنند. کلیه ها یک جفت اندام لوبیایی شکل هستند که درست زیر قفسه دنده و در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته اند. این مقاله ساختار و عملکرد کلیه ها، بیماری های تأثیرگذار روی کلیه ها و نحوه ی سالم نگه داشتن آنها را بررسی می کند.
کلیه ها در کجای بدن قرار دارند؟
کلیه ها درست در زیر قفسه دنده ها و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. کلیه ی سمت راست به طور کلی از کلیه ی سمت چپ مقداری کوچکتر می باشد تا برای کبد فضا ایجاد کند. هر کلیه تقریباً ۳ سانتی متر ضخامت، ۶ سانتی متر عرض و ۱۲ سانتی متر طول دارد. در میان تمام افراد با جنسیت ها و وزن های مختلف، کلیه ی سمت چپ ۱۰ گرم سنگین تر از کلیه ی راست می باشد.
ساختار کلیه ها به چه صورت است؟
کلیه ها دو عضو بدن لوبیایی شکل هستند که حدوداً به اندازه یک مشت می باشند. یک کپسول کلیوی فیبری سفت هر کلیه را پوشانده و از بافت نرم داخلی محافظت می کند, علاوه بر این، دو لایه ی چربی نیز از کلیه ها حفاظت بیشتری به عمل می آورند. غدد آدرنال در بالای کلیه ها قرار دارند. درون کلیه ها تعدادی لوب هرمی شکل وجود دارد. هر یک از کلیه ها متشکل از یک پوسته کلیوی خارجی و یک بخش داخلی به نام مدولا است.
نفرون ها در بین این بخش ها جریان دارند. هر نفرون از فیلتری به نام گلومرول و یک لوله تشکیل شده است. گلومرول ها، خونی که از طریق شریان های کلیوی وارد کلیه ها می شود را تصفیه می کنند. کلیه ها اندام های نسبتا ًکوچکی هستند که حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد خروجی قلب را دریافت می کنند. لوله ی کلیوی، مواد ضروری را به خون برمی گرداند و مواد زائد را از خون خارج کرده و به ادرار تبدیل می کند. سپس کلیه ها ادرار را از طریق حالب دفع می کنند. حالب، لوله ای است که به مثانه منتهی می شود.
کار کلیه چیست؟
نقش اصلی کلیه ها حفظ هموستاز است. کلیه ها سطوح مایعات، تعادل الکترولیت ها و سایر عوامل را حفظ می کنند تا محیط داخلی بدن را مقاوم و راحت کنند. این اندام ها عملکردهای بسیاری از بدن را به عهده دارند.
دفع مواد زائد:
کلیه ها مواد زائد مختلف را دفع می کنند و آنها را از طریق ادرار از بدن خارج می کنند. کلیه ها در هر ۲۴ ساعت حدود ۲۰۰ کوارتز خون را تصفیه می کنند و‌حدود ۲ کوارتز را به شکل ادرار از بدن خارج می کنند. برخی از ترکیبات اصلی که کلیه ها از بدن خارج می کنند عبارتند از:
- اوره که ناشی از شکستن پروتئین ها می باشد.
- اوریک اسید که ناشی از شکستن نوکلئیک اسیدها می باشد.
- داروها و دیگر متابولیت ها
پیشنهاد مطالعه: برای عفونت ادراری چی بخوریم؟
باز جذب مواد مغذی:
کلیه ها با استفاده از لوله ها، مواد مغذی را دوباره از خون جذب می کنند و آن را به جایی منتقل می کنند که به بهترین شکل از سلامت بدن حمایت می کند. آنها همچنین سایر مواد را دوباره جذب می کنند تا به حفظ هموستازی بدن کمک کنند.
مواد دوباره جذب شده شامل موارد زیر می شوند:
- گلوکز
- آمینواسیدها
- بی کربنات
- آب
- فسفات
- کلرید، سدیم، منیزیم و یون های پتاسیم
حفظ PH:
در انسان ها، محدوده ی سطوح PH قابل قبول ۷.۳۵ تا ۷.۴۵ می باشد. در سطوحی پایین تر یا بالاتر از این محدوده، بدن به ترتیب وارد حالت اسیدی یا قلیایی می شود. در این حالت ها، پروتئین ها و آنزیم ها تجزیه می شوند و دیگر نمی توانند عمل کنند. در موارد شدید این شرایط می تواند کشنده باشد. کلیه ها و ریه ها به ثابت نگه داشتن PH بدن کمک می کنند. ریه ها با متعادل کردن غلظت کربن دی اکسید در خون این کار را انجام می دهند. کلیه ها با جذب دوباره و تولید بی کربنات از ادرار، PH را کنترل می کنند که به خنثی کردن اسیدها کمک می کند. اگر ph قابل تحمل باشد، کلیه ها می توانند بی کربنات ها را حفظ کنند و اگر سطوح اسیدی بالا باشد، آن را آزاد می کنند. آنها می توانند با دفع اسید، بی کربنات های جدید تولید کنند.
تنظیم اسمولالیته:
اسمولالیته به اندازه گیری تعادل مایعات و الکترولیت های بدن گفته می شود که نسبت بین مایعات و مواد معدنی در بدن می باشد. کم آبی بدن علت اولیه ی عدم تعادل الکترولیت می باشد. اگر اسمولالیته در پلاسمای خون افزایش پیدا کند، هیپوتالاموس در مغز با ارسال یک پیام به غده ی هیپوفیز واکنش نشان می دهد. این غده هورمون ضدادراری آزاد می کند.
کلیه ها در واکنش به هورمون ضد ادراری، چندین تغییر در بدن ایجاد می کنند که عبارتند از:
- افزایش غلظت ادرار
- افزایش بازجذب آب
- بازکردن بخش هایی از مجرای جمع کننده که آب نمی تواند به طور طبیعی وارد آن شود و به آب اجازه می دهد دوباره به بدن برگردد.
- نگه داشتن اوره در مدولای کلیه به جای دفع آن، زیرا این ترکیب آب را جذب می کند.
تنظیم فشار‌خون:
کلیه ها در صورت لزوم فشار خون را تنظیم می کنند و با ایجاد تغییرات در مایع خارج از سلول ها، فشار طولانی مدت در شریان ها را تنظیم می کنند. اصطلاح پزشکی برای این مایع، مایع خارج سلولی می باشد. این تغییرات مایع، بعد از آزادسازی یک وازوکانستریکتور به نام آنژیوتانسین ۲ رخ می دهد. وازوکانستریکتور ها، هورمون هایی هستند که باعث تنگی رگ های خونی می شوند. این هورمون ها نقش مهمی در افزایش جذب سدیم کلرید یا نمک از کلیه ها دارند. این جذب به طور مؤثر اندازه ی محفظه ی مایع خارج سلولی را افزایش می دهد و فشار خون را بالا می برد. هرچیزی که فشار خون را تغییر می دهد مانند مصرف الکل زیاد، سیگار کشیدن و چاقی، می تواند به مرور زمان به کلیه ها آسیب برساند.
ترشح ترکیبات فعال:
کلیه ها چندین ترکیب مهم را آزاد سازی می کنند که عبارتند از:
- اریتروپویتین: این ترکیب اریتروپویزیس را کنترل می کند که تولید گلبول‌های قرمز می باشد. کبد نیز اریتروپویتین تولید می کند، اما کلیه ها تولید کننده های اصلی در بزرگسالان هستند.
- رنین: این آنزیم به کنترل انبساط شریان ها و حجم های پلاسمای خون، لنف و مایع بینابینی کمک می کند. لنف، مایعی است که حاوی گلبول های سفید خون می باشد و از فعالیت سیستم ایمنی حمایت می کند. مایع بینابینی، جز اصلی مایع خارج سلولی می باشد.
- کلسیترول: این ترکیب، متابولیت فعال ویتامین دی می باشد که هم مقدار کلسیمی که روده ها می توانند جذب کنند و هم بازجذب فسفات در کلیه ها را افزایش می دهند.
کلیه ها چگونه خون را تصفیه می کنند؟
هر کلیه حاوی بیش از یک میلیون واحد تصفیه کننده به نام نفرون می باشد. هر نفرون حاوی موارد زیر است:
گلومرول: گلومرول، گروهی از رگ های خونی ریز هستند که اولین مرحله تصفیه خون را انجام می دهند. آنها می توانند مواد تصفیه شده را به لوله های کلیه منتقل کنند. این فرایند، تصفیه گلومرولار نامیده می شود.
لوله های کلیه: این لوله های کوچک، آب، مواد مغذی و مواد معدنی مورد نیاز بدن از جمله سدیم و پتاسیم را دوباره جذب می کنند و سپس مواد زائد از جمله اسید و مایعات اضافی را از طریق فرایندی به نام انتشار دفع می کنند. بدن شما مواد زائد باقی مانده را از طریق محفظه های جمع آوری کننده ی کلیه ها منتقل می کند و در نهایت، این مواد بدن شما را به شکل ادرار ترک می کنند.
چگونه می توانم سلامت کلیه های خود را حفظ کنم؟
شما باید چکاپ ها و آزمایشات ادرار و خون را به صورت منظم انجام دهید تا سلامت کلیه های خود را بررسی کنید. همچنین شما می توانید با اقدامات زیر خطر مشکلات کلیوی را کاهش دهید:
- خودداری از سیگار کشیدن یا ترک سیگار و محصولات تنباکو ( پزشک می تواند به شما در پیدا کردن راههایی برای ترک کمک کند)
- حذف نمک اضافه: که می تواند روی تعادل مواد معدنی در بدن شما تأثیر بگذارد.
- نوشیدن آب
- افزایش ورزش روزانه که می تواند فشار خون بالا را کاهش دهد.
- محدود کردن مصرف NSAID ها که در صورت مصرف زیاد می توانند به کلیه ها آسیب برسانند.
- حفظ وزن سالم
- کنترل سطوح فشار خون
- اگر دیابت دارید، سطوح قند خون خود را کنترل کنید.
