درمان سرطان پروستات پیشرفته با لوتیشیوم و عوارض آن
فهرست موضوعات
لوتیشیوم – ۱۷۷ PSMA که به آن آنتی ژن اختصاصی غشای پروستات نیز گفته می شود، در حال تبدیل شدن به یک درمان محبوب برای مردانی است که درگیر سرطان پروستات پیشرفته با تومور های متاستاز (پخش شده) یا مقاوم به درمان هستند. این روش درمانی ثابت کرده است که یک روش موفق برای کاهش اندازه ی تومور ها (توده های سرطانی) در بسیاری از بیماران بوده است. درمان با لوتیشیوم–۱۷۷ PSMA (که به اختصار به آن، لوتیشیوم خواهیم گفت) یک گزینه ی درمانی مناسب برای مردانی است که تحت جراحی رادیکال پروستاتکتومی یا پرتو درمانی اولیه قرار گرفته اند اما علائم عود و متاستاز کردن بیماری هم چنان در آن ها وجود دارد.
طبق تجربه و مشاهدات، این روش درمان در کاهش اندازه ی تومور ها و همچنین جلوگیری از تکثیر آن ها مؤثر بوده است. درمان با لوتیشیوم هنوز بخشی از مراقبت های بالینی معمول نیست، با این حال توانسته است در بسیاری از بیماران به بهبودی طولانی مدت دست یابد. در ادامه مطلب، درمان لوتیشیوم سرطان پروستات را بیشتر توضیح خواهیم داد.
علت سرطان پروستات چیست؟
سرطان پروستات شایع ترین نوع سرطان در مردان بالای ۵۰ سال است. در حال حاضر، محققان قادر به تعیین علت دقیق سرطان پروستات نیستند. برخی بر این باورند که تغییرات DNA بر مبتلا شدن عده ای به سرطان (و مبتلا نشدن عده ای دیگر)، نقش دارد. تغییرات DNA می تواند موروثی بوده یا ناشی از سبک زندگی خاصی باشد که افراد انتخاب کرده اند.
اعتقاد بر این است که حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان های پروستات را ژن های موروثی تشکیل می دهند. موارد دیگری که باعث تغییرات ژنتیکی و در نهایت سرطان می شوند عبارتند از: قرار گرفتن در معرض اشعه ها، التهاب مزمن، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سرطان زا، سطوح بالای آندروژن یا فاکتور رشد شبه انسولین – ۱ (IGF-1).
پیامدهای سرطان پروستات
اگر سرطان پروستات زود تشخیص داده شود، معمولاً درمان های آن بسیار موفق خواهند بود. با این حال زمانی که سرطان متاستاز کرده باشد، تشخیص بیماری به طور قابل توجهی تغییر می کند.
سرطان پروستات پیشرفته ممکن است موجب موارد زیر شود:
- اختلال در عملکرد دستگاه ادراری
- اختلال در نعوظ
- ناباروری
- اختلال در عملکرد روده
- احساس درد به علت متاستاز استخوان
- تحت تأثیر قرار گرفتن عملکرد اندام
چه کسانی می توانند از لوتیشیوم درمانی استفاده کنند؟
درمان لوتیشیوم (لوتتیم)، یک درمان ترکیب شده با شناساگر ها و علوم تشخیص بیماری است؛ این رویکرد با نام «ترانوستیک» نیز شناخته می شود. درمان با لوتیشیوم، گزینه ای برای درمان سرطان پیش رونده است و به بیماران مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته و متاستاز شده توصیه می شود. هر چند مراکز درمانی کمی در سراسر جهان وجود دارند که این روش درمانی را ارائه دهند.
اکثر نوع های سرطان پروستات سطوح بالایی از PSMA را بیان می کنند. موارد نادری، حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان های پروستات وجود دارند که هیچ سطحی از PSMA ایجاد نمی نمایند. قبل از نوبت اول درمان با لوتیشیوم، یک اسکن تشخیصی یا شناساگر با متد پت سی تی (Ga-68 PSMA PET CT) انجام می شود؛ این آزمایش برای اطمینان از این است که لوتیشیوم در طول درمان خود، اشعه را به نواحی درستی از بدن تابش کرده باشد.
عملکرد درمان لوتیشیوم سرطان پروستات به چه صورت است؟
PSMA نوعی پروتئین بیان شده در غشای سلول های پروستات است و اعتقاد بر این است که این پروتئین عملکرد های سلولی متعددی دارد. اپی تلیوم یا بافت پوششی پروستات به طور طبیعی سطوح بسیار پایینی از PSMA ایجاد می کنند، در حالی که تومور های سرطانی پروستات حاوی سطوح بالایی از آن – اغلب ۱۰۰۰ برابر بالاتر از یک سلول نرمال پروستات – هستند. اگر سرطان پروستات به جاهای دیگر بدن پخش شود (متاستاز کند)، PSMA در آن نواحی نیز قابل تشخیص خواهد بود.
لوتیشیوم یک درمان مبتنی بر تشعشع (تابش) است که از یک مولکول برای اتصال خود به گیرنده های PSMA موجود در سلول های سرطانی استفاده می کند. لوتیشیوم–۱۷۷ با تابش اشعه ی بتا به طور مؤثری به سلول های سرطانی آسیب رسانده و به مرور زمان آن ها را از بین می برد. از آن جایی که مولکول لوتیشیوم به PSMA متصل می شود؛ این روش با هدف قرار دادن مولکول های PSMA، به درمانی بسیار دقیق تبدیل خواهد شد. عمل هدف گیری سلول های سرطانی اغلب به عنوان «درمان رادیونوکلئید گیرنده پپتید (PRRT)» شناخته می شود.
آیا درمان با لوتیشیوم امن و بی خطر است؟
پرتو و اشعه های مورد استفاده در این درمان فقط برای از بین بردن سلول های سرطانی طراحی شده اند. با استفاده از ترانوستیک نیز درمان بیشتر از قبل شخصی سازی می شود، به طوری که جای دقیق سرطان و متاستاز هایش شناسایی خواهند شد و فقط این سلول های سرطانی تحت تابش قرار گرفته و از بین می روند، هیچ وقت کل بدن در معرض اشعه قرار نمی گیرد. برای اطمینان از آسیب نرساندن این اشعه ها به بافت های سالم بدن، باید آزمایش خون انجام داد. آزمایش های تصویر برداری نیز برای اطمینان از این که مواد رادیواکتیو به درستی در محل های تومور جذب شده اند، انجام می شود.
عوارض جانبی درمان لوتیشیوم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- خشک شدن دهان
- خستگی
- کاهش مختصر در تولید سلول های خونی
چه زمانی می توان استفاده از لوتیشیوم را به عنوان گزینه ی درمانی در نظر گرفت؟
درمان با لوتیشیوم فقط برای بیمارانی به کار برده می شود که منشاء سرطان آن ها پروستات است و درمان های قبلی نیز برایشان بی نتیجه بوده است. درمان لوتیشیوم نشان داده است که یک درمان مؤثر برای کنترل سرطان پروستات متاستاز کرده و مقاوم به انواع درمان های دیگر، می باشد.
تقریباً همه ی نوع های سرطان پروستات بیش از اندازه، PSMA تولید می کنند. با این حال قبل از شروع درمان، یک سی تی اسکن تشخیصی (Ga-68 PSMA PET CT) انجام می شود تا مطمئن شوند که تابش لوتیشیوم در طول درمان، نقاط درستی را هدف قرار می دهد.