فهرست موضوعات
دیالیز چیست ؟ افرادی که کلیه های از کار افتاده یا آسیب دیده دارند، برای از بین بردن مواد زائد و آب ناخواسته از خون، مشکل خواهند داشت. دیالیز، یک روش مصنوعی برای انجام این فرآیند می باشد. دیالیز کلیه جایگزین کار طبیعی کلیه ها می باشد، بنابراین به عنوان درمان جایگزین کلیه نیز شناخته می شود. کلیه های سالم میزان آب و مواد معدنی بدن را تنظیم می کنند و مواد زائد را از بین می برند. کلیه ها مواد خاصی که در متابولیسم مهم هستند، را ترشح می کند، اما دیالیز کلیه توانایی این کار را ندارد.
دیالیز چیست؟
دیالیز چیست ؟ کلیه های یک فرد سالم روزانه حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتر خون را فیلتر می کنند. اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، مواد زائد در خون تجمع می یابند که می تواند منجر به کما و مرگ شود. علت آن ممکن است یک بیماری مزمن یا آسیب کوتاه مدت باشد که کلیه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. دیالیز، از زیاد شدن سطح مواد زائد موجود در خون، به سطح خطرناک جلوگیری می کند. همچنین می تواند سموم یا دارو ها را در شرایط اورژانسی از خون خارج کند.
انواع دیالیز چیست؟
دیالیز انواع مختلفی دارد.
سه روش اصلی آن عبارتند از:
- همودیالیز متناوب
- درمان های جایگزین مداوم کلیه
- دیالیز صفاقی
انتخاب هرکدام از این روش ها به عواملی مانند وضعیت بیمار، در دسترس بودن روش ها و هزینه آن ها بستگی دارد. در همودیالیز، خون در خارج از بدن و از طریق دستگاهی با فیلترهای خاص گردش می کند. خون از طریق یک لوله انعطاف پذیر به نام کاتتر از ورید بیمار خارج می شود. فیلتر ها مانند کلیه ها، مواد زائد موجود در خون را از بین می برند. سپس خون فیلتر شده از طریق کاتتر دیگری به بیمار باز می گردد. این سیستم مانند کلیه مصنوعی عمل می کند.
افرادی که قرار است همودیالیز شوند، نیاز به یک جراحی، برای بزرگ شدن رگ خونی (معمولاً در بازو) دارند. بزرگ شدن ورید، امکان قرار دادن کاتترها را فراهم می کند. همودیالیز معمولاً سه بار در هفته و به مدت ۳ تا ۴ ساعت در روز انجام می شود و بستگی به میزان عملکرد کلیه ها و میزان افزایش آب بدن بیمار ،در بین درمان ها دارد. همودیالیز را می توان در یک مرکز دیالیز ویژه در بیمارستان یا در خانه انجام داد. افرادی که در خانه دیالیز می شوند، باید از کاری که انجام می دهند دقیق اطلاع داشته باشند. اگر فردی از انجام دیالیز کلیه در خانه اطمینان ندارد، بهتر است آن را در بیمارستان انجام دهد. در ادامه به بررسی دیالیز چیست و چه کمکی میکند می پردازیم.
قبل از همودیالیز چه اتفاقی می افتد؟
قبل از شروع همودیالیز ، تحت یک عمل جراحی جزئی قرار می گیرید تا دسترسی به جریان خون آسان تر شود. ممکن است داشته باشید:
فیستول شریانی وریدی (فیستول AV): یک جراح شریان و ورید بازوی شما را به هم متصل می کند.
پیوند شریانی وریدی (گرافت AV): اگر شریان و ورید برای اتصال خیلی کوتاه باشند، جراح شما از یک پیوند (لوله نرم و توخالی) برای اتصال شریان و ورید استفاده می کند.
فیستول های AV و گرافت ها شریان و ورید متصل را بزرگ می کنند که دسترسی به دیالیز را آسان تر می کند. آنها همچنین به جریان خون سریعتر در داخل و خارج از بدن شما کمک می کنند.
همودیالیز خانگی برای افرادی مناسب است که:
- هنگام دیالیز در وضعیت پایداری بوده اند
- محیط خانه برای استفاده از تجهیزات همودیالیز نیز باید مناسب باشد.
- یک مراقب داشته باشند که هنگام همودیالیز به وی کمک کند
- رگ های خونی مناسب برای قرار دادن کاتترها داشته باشند
- بیماری های دیگری نداشته باشند که همودیالیز در خانه را ناامن کند
دیالیز صفاقی
همودیالیز با فیلتر کردن خون، مواد زائد را از بین می برد، اما دیالیز صفاقی از طریق انتشار عمل می کند. در دیالیز صفاقی، یک محلول استریل دیالیز، غنی از مواد معدنی و گلوکز، از طریق لوله ای به داخل حفره صفاقی که روده را احاطه کرده است، هدایت می شود. غشای صفاقی، یک غشا نیمه نفوذ پذیر است. دیالیز صفاقی از قابلیت فیلتراسیون طبیعی صفاق، پوشش داخلی شکم، برای فیلتر کردن مواد زائد از خون استفاده می کند. محلول دیالیز کلیه مدتی در حفره صفاقی باقی می ماند، بنابراین می تواند مواد زائد را جذب کند. سپس از طریق لوله تخلیه شده و دور ریخته می شود.
این تعویض یا چرخه، به طور معمول چندین بار در طول روز تکرار می شود و می توان آن را یک شبه با یک سیستم خودکار انجام داد. از بین بردن آب ناخواسته یا اولترافیلتراسیون از طریق اسمز اتفاق می افتد. محلول دیالیز غلظت بالایی از گلوکز دارد و این امر باعث فایجاد شار اسمزی می شود. این فشار باعث حرکت مایعات از خون به داخل محلول دیالیز می شود. در نتیجه، مایع بیشتری نسبت به مقدار وارد شده، تخلیه می شود.
دیالیز صفاقی نسبت به همودیالیز کارایی کمتری دارد. مدت زمان بیشتری طول می کشد و تقریباً همان مقدار مواد زائد، نمک و آب را از بین می برد. با این حال، دیالیز صفاقی به بیماران آزادی و استقلال بیشتری می دهد، زیرا این کار را می توانند در خانه انجام دهند. این کار در سفر با حداقل تجهیزات تخصصی نیز قابل انجام است.
دو نوع دیالیز صفاقی وجود دارد
دیالیز صفاقی مداوم سرپایی به هیچ دستگاهی احتیاج ندارد و بیمار یا مراقب وی می تواند این کار را انجام دهد. محلول دیالیز تا ۸ ساعت در شکم باقی می ماند و بلافاصله با محلول تازه جایگزین می شود. این کار را باید روزانه، چهار یا پنج بار انجام داد. دیالیز صفاقی مداوم چرخه ای یا دیالیز صفاقی خودکار از دستگاهی برای تعویض مایعات استفاده می کند. این کار به طور کلی هر شب و زمانی که بیمار می خوابد، انجام می شود.
هربار دیالیز حدود ۱۰ تا ۱۲ ساعت طول می کشد. پس از اتمام، اکثر افراد در طول روز مایعات را درون شکم خود نگه می دارند. برخی از بیماران ممکن است در طول روز به تعویض دیگری نیاز داشته باشند. دیالیز صفاقی گزینه مناسبی برای بیمارانی است که همودیالیز برای آن ها بیش از حد طاقت فرسا می باشد مانند افراد مسن، نوزادان و کودکان. این کار در هنگام مسافرت نیز انجام می شود، بنابراین برای افرادی که کار می کنند یا به مدرسه می روند، راحت تر است.
اگر دیالیز جواب ندهد چه می شود
از آنجایی که دیالیز روشی برای دفع مواد زائد خون است، بدون دیالیز سموم در خون تجمع پیدا کرده و باعث ایجاد وضعیتی به نام اورمی (بالا بودن اوره خون) می شود. این وضعیت می تواند منجر به کما و حتی مرگ شود. برای کنترل علائم اورمی، بیمار دارو های لازم و ضروری را دریافت می کند. با توجه به سرعت تجمع سموم در خون و وضعیت کلی سلامت بیمار، ممکن است طی چند روز تا چند هفته، فرد از بین برود. در صورت جواب ندادن دیالیز، پیوند کلیه می تواند جایگزینی برای دیالیز درمانی باشد.
درمان جایگزین مداوم کلیه
دیالیز کلیه می تواند متناوب یا مداوم باشد. یک جلسه دیالیز متناوب تا ۶ ساعت به طول می انجامد، اما درمان های جایگزین مداوم کلیه برای استفاده ۲۴ ساعته در بخش مراقبت های ویژه (ICU) طراحی شده است.
دیالیز موقت چیست؟
گاهی دیالیز برای مدت زمان محدودی انجام می شود. برای دیالیز موقت ، اغلب از کاتتر برای دسترسی استفاده میشود . کاتتر یک لوله پلاستیکی کوچک است که در رگ گردن ، قفسه سینه یا ساق نزدیک کشاله ران وارد می شود. این جراحی پس از استفاده رادیولوژیست مداخله ای یا نفرولوژیست از تجهیزات تصویربرداری پزشکی برای یافتن بهترین مکان برای قرار دادن کاتتر انجام می شودو بر روی بیمار بی حسی موضعی و دارو داده می شود. اگر کلیه ها به خودی خود به درستی کار کنند و eGFR به حالت عادی بازگردد کاتتر برداشته می شود و بیامرا دیگر نیازی به دیالیز ندارد.
افرادی که به دیالیز موقت نیاز دانرند عبارتنداز:
- بیماری کلیوی ناگهانی یا حاد داشته اند
- مواد سمی یا بیش از حد دارو مصرف کرده اند
- به کلیه آن ها آسیب یا صدمه وارد شده باشد
- به بیماری مزمن قلبی مبتلا باشند.
خطرات و عوارض دیالیز
- افت فشار خون
- خارش و تب و لرز
- کمر درد
- درد قفسه سینه
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- تهوع و استفراغ
در برخی موارد، کلیه ها بهبود می یابند و نیازی به درمان بیشتری ندارند.
آیا دیالیز جایگزین کلیه ها می باشد؟
دیالیز چیست ؟ دیالیز به بیمارانی که کلیه از کار افتاده دارند کمک می کند اما به اندازه کلیه طبیعی کارآمد نیست. بیمارانی که دیالیز می شوند باید مراقب میزان و مقدار نوشیدن و خوردن خود باشند و باید هم زمان داروهایی را مصرف کنند. بسیاری از افرادی که دیالیز کلیه می شوند می توانند کار کنند، زندگی عادی داشته و سفر کنند، به شرطی که درمان دیالیز در محل امکان پذیر باشد. زنانی که دیالیز می کنند به طور معمول در بارداری مشکل دارند. بیش تر بودن مواد زائد در بدن نسبت به کلیه های طبیعی، باعث اختلال در باروری می شود.
زنانی که در حین دیالیز باردار می شوند، احتمالاً در طول بارداری به افزایش تعداد دیالیز نیاز خواهند داشت. اگر یک زن پیوند کلیه موفقیت آمیز داشته باشد، باروری او به حالت طبیعی برمی گردد. دیالیز تاثیر کمی نیز بر روی باروری مردان دارد، اما کمتر از باروری زنان می باشد.
علائم نارسایی کلیه
علائم نارسایی کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی
- افزایش نیاز مکرر به ادرار کردن، به خصوص در شب
- خارش پوست
- اختلال نعوظ
- حالت تهوع
- تنگی نفس
- احتباس آب، منجر به تورم پا، دست ها و مچ پا می شود
- خون در ادرار
- پروتئین در ادرار
چرا به دیالیز نیاز دارید؟
اگر کلیه های شما به درستی کار نکنند ممکن است نتوانند خون را به درستی تمیز کنند. مواد زائد و مایعات می توانند تا سطوح خطرناکی در بدن شما ایجاد شوند. در صورت عدم درمان ممکن است تعدادی از علائم ناخوشایند ایجاد شود و در نهایت کشنده باشد. دیالیز قبل از این اتفاق مواد و مایعات ناخواسته را از خون فیلتر می کند.
برخی افراد بدون هیچ دلیلی دچار مشکلات کلیوی می شوند . نارسایی کلیه می تواند یک بیماری طولانی مدت باشد یا می تواند به طور ناگهانی پس از یک بیماری یا آسیب شدید ایجاد شود. این نوع نارسایی کلیه ممکن است با بهبودی از بین برود.
اگر دیالیز جواب ندهد چه می شود؟
بدون دیالیز پایدار یا پیوند کلیه ، هنگامی که فرد مبتلا به بیماری کلیوی به مرحله پایانی بیماری کلیوی می رسد ، سموم در بدن انباشته می شوند و معمولا در عرض چند هفته می میرند. تصمیم برای توقف یک درمان باید آگاهانه باشد. دلایل زیادی وجود دارد که چرا ممکن است فرد مبتلا به نارسایی کلیه نخواهد دیالیز را ادامه دهد. با تجمع سموم فرد ممکن است تغییرات فیزیکی و عاطفی خاصی را تجربه کند . در روزهای پایانی بدن شروع به خاموش شدن می کند.
حال بیمار بعد از دیالیز چگونه است؟
بسیاری از بیماران به جز زمان مورد نیاز برای درمان زندگی عادی دارند. دیالیز معمولا باعث می شود احساس بهتری داشته باشید زیرا به بسیاری از مشکلات ناشی از نارسایی کلیه کمک می کند. شما و خانواده تان به زمان نیاز دارید تا به دیالیز عادت کنید. ممکن است زمانی که سوزن ها در فیستول یا پیوند شما قرار داده می شود کمی ناراحتی داشته باشید اما اکثر بیماران هیچ مشکل دیگری ندارند. خود درمان دیالیز بدون درد است اما ممکن است برای بعضی از بیماران مشکلاتی به وجود آورد.
عوارض دیالیز چیست؟
افرادی که نیاز به دیالیز دارند، ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- گرفتگی عضلات
- خارش پوست، که اغلب قبل یا بعد از دیالیز بدتر می شود
- فشار خون پایین، به ویژه در افراد دیابتی
- مشکلات خواب، گاهی به دلیل خارش، بی قراری پاها، یا وقفه های کوچک در تنفس به نام آپنه
- اضافه بار مایعات، بنابراین بیماران باید روزانه مقدار مشخصی مایع مصرف کنند
- عفونت یا تورم در محل کاتتر دیالیز
- افسردگی و نوسانات خلقی
بیماری های کلیوی بسیار جدی می باشند. در افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، بعید است کلیه ها بهبود یابند، اما دیالیز می تواند حال عمومی را بهبود داده و عمر آن ها را تا ۲۰ سال یا بیشتر طولانی کند.
دکتر رضا ولی پور متخصص اورولوژی در سعادت آباد
محسن
چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱( 3 سال پیش)
تعداد بازدید: 409
مشاهده پرسش
