فهرست موضوعات
تصور باردار شدن، عموما امری ساده به نظر می رسد اما در این فرآیند، پدیده های بسیاری در داخل بدن مردان و زنان رخ می دهد که اغلب نادیده گرفته می شوند. هنگامی که مشکلاتی مربوط به باروری پیش می آید، این عوامل معمولاً مورد بررسی دقیق قرار می گیرند. گاهی اوقات پرداختن به این موضوع برای مردان دشوار است، اما مطمئن باشید ناباروری مردان شایع بوده و ۵۰ درصد از موارد ناباروری را شامل می شود. در این مقاله، به بررسی عواملی که ناباروری مردان را تشکیل می دهند، علل آن و برخی از گزینه های ممکن برای مواجهه با این تشخیص می پردازیم.
ناباروری مردان چیست؟
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)، داشتن بیش از ۱۲ ماه از رابطه جنسی منظم و محافظت نشده و عدم بارداری، ناباروری بالینی محسوب می شود. از مفهوم ناباروری مردان زمانی استفاده می شود که باروری شریک زن مشخص شده باشد. ناباروری مردان یک تشخیص بالینی است که فقط پس از ارزیابی و آزمایش رسمی قابل تعیین است.
علت ناباروری در مردان چیست؟
شایع ترین علل ناباروری مردان، مشکلات مربوط به خروج منی، حرکت اسپرم، شکل ظاهری (مورفولوژی) و تعداد کم یا عدم وجود اسپرم است. عوامل بیولوژیکی و محیطی بسیاری نیز می توانند بر باروری تاثیر بگذارند.
علل احتمالی ناباروری مردان عبارتند از:
- بیماری های ژنتیکی: مانند سندرم کلاین فلتر، دیستروفی میوتونیک و ریزحذف ها.
- واریکوسل: واریکوسل زمانی رخ می‌دهد که سیاهرگ های کیسه بیضه – که خون را از بیضه ها تخلیه می کنند – به‌طور غیرطبیعی گشاد و بزرگ می شوند. این امر باعث گرم شدن بیش از حد آنها می شود که ممکن است بر شکل یا تعداد اسپرم ها نیز تأثیر بگذارد.
- التهاب یا آسیب بیضه.
- اولیگواسپرمی: تولید اسپرم با کیفیت پایین یا تعداد کم.
- اسپرم های بدشکل: اسپرم هایی که نمی توانند به اندازه کافی زنده بمانند تا تخمک را بارور کنند.
- بیضه نزول نکرده: کریپتورکیدیسم وضعیتی است که در آن یک یا هر دو بیضه در موقعیت طبیعی خود در قسمت پایین کیسه بیضه قرار ندارند که معمولاً به آن «بیضه نزول نکرده» می گویند.
- اختلالات هورمونی: اختلالاتی که بر هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز تاثیر می گذارند، می توانند روی باروری نیز اثر داشته باشند.
- بیماری های شدید و درمان های سرطان: شیمی درمانی، پرتودرمانی یا جراحی ای که بیضه را برمی دارد.
- عادت های ناسالم: مصرف زیاد الکل، سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر غیرقانونی و استروئیدهای آنابولیک.
علائم ناباروری در مردان چیست؟
با اینکه ممکن است ناباروری مردان علائم آشکاری نداشته باشد، اما چند نشانه هشدار دهنده وجود دارد که باید به آنها توجه کرد که عبارتند از:
- مشکل در انزال؛ عدم انزال یا حجم بسیار کم منی
- مشکلات عملکرد جنسی؛ دشواری در رسیدن به نعوظ و نگه داشتن آن
- کاهش میل جنسی یا از دست دادن آن
- درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
- علائم عدم تعادل هورمونی؛ مانند کاهش موهای صورت یا بدن، رشد غیرطبیعی پستان و غیره
- کاهش یا از دست دادن غیرعادی حس بویایی
- تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی (کمتر از ۱۵ میلیون اسپرم در هر میلی لیتر منی یا تعداد کل اسپرم کمتر از ۳۹ میلیون در هر انزال) – که با تجزیه و تحلیل کلی منی قابل تعیین است.
چه زمانی برای ارزیابی و تشخیص ناباروری مردان باید به پزشک مراجعه کرد؟
مردان باید در صورتی که پس از ۱۲ ماه نزدیکی جنسی منظم و برنامه ریزی شده، بارداری موفقی نداشته اند، برای ناباروری ارزیابی شوند. در صورت وجود عوامل خطر ناباروری زیر، بایستی زودتر مورد ارزیابی قرار بگیرند:
- مشکلات نعوظ یا انزال، میل جنسی پایین یا سایر مشکلات عملکرد جنسی
- درد، ناراحتی، توده یا تورم در ناحیه بیضه
- سابقه مشکلات بیضه، پروستات یا عملکرد جنسی
- سابقه جراحی کشاله ران، بیضه، آلت تناسلی یا کیسه بیضه
- داشتن شریک جنسی با سن بالای ۳۵ سال.
چه آزمایش هایی برای تعیین ناباروری مردان انجام می شود؟
تشخیص با یک معاینه بدنی کامل برای تعیین وضعیت کلی سلامت و شناسایی هرگونه مشکل که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد، شروع می شود.
معمولاً پزشک آزمایش کامل منی را که شامل موارد زیر است، تجویز می کند:
- حجم اسپرم: مقدار اسپرم در هر انزال
- pH: اندازه گیری اسیدیته یا باز بودن
- غلظت اسپرم: تعداد اسپرم در هر میلی لیتر منی
- تعداد کل اسپرم: تعداد اسپرم در کل انزال
- سرعت: سرعت حرکت اسپرم
- تحرک: حرکت اسپرم
- مورفولوژی: اندازه و شکل اسپرم
- ویسکوزیته: سرعت مایع شدن منی.
گزینه های درمانی ناباروری مردان چه مواردی هستند؟
همه موارد ناباروری مردان دائمی یا غیرقابل درمان نیستند. با فناوری و روش های پیشرفته مدرن، تعداد گزینه های درمانی برای ناباروری مردان افزایش یافته است.
دارودرمانی:
هورمون درمانی می تواند به افزایش تعداد اسپرم کمک کند. برخی افراد ممکن است نیاز داشته باشند که تزریق هورمون هایی مانند پرگونال یا هومگون را خودشان انجام دهند. پزشک همچنین می تواند بیمار را به یک متخصص اورولوژی ارجاع دهد که در صورت تشخیص عفونت، آنتی بیوتیک هایی را برای اصلاح ناهنجاری موقت اسپرم تجویز می کند.
جراحی:
وازکتومی. این جراحی برای برداشتن سیاهرگ های متورم بیضه بر روی مردان انجام می شود. این روش در صورت داشتن واریکوسل بسیار بزرگ، موفقیت آمیز است. در این جراحی، جراح با دور زدن انسداد در اپیدیدیم مشکل را برطرف می کند.
تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI): روشی است که در آن یک اسپرم منفرد مستقیماً به داخل تخمک تزریق می شود. این روش، تحولی شگرف در درمان ناباروری مردان، حتی در شدیدترین موارد، ایجاد کرده است. به لطف این تکنیک، بسیاری از مردان نابارور اکنون می توانند صاحب فرزند ژنتیکی خود شوند. ICSI به ویژه برای مردانی که وازکتومی کرده اند، بسیار کاربردی بوده و جایگزینی مناسب برای جراحی های برگشت وازکتومی است که اغلب دردناک و با موفقیت کم همراه هستند.
بیوپسی بیضه (TESE): در برخی موارد شدید، برای یافتن اسپرم، از بیوپسی بیضه استفاده می شود. این تکنیک از روشی به نام استخراج اسپرم از بیضه (TESE) بهره می گیرد، که شامل وارد کردن یک سوزن بیوپسی نازک به داخل بیضه ها (تحت بی حسی موضعی) است. سپس مقدار کمی از بافت بیضه آسپیراسیون شده و اسپرم موجود در نمونه را جدا می کند. این اسپرم برای تزریق به تخمک موجود و انجام لقاح به کار می رود.
تغییر سبک زندگی:
از عوامل مضر محیطی مانند سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض گرما، ورزش سنگین، مواد سمی، داروهای خاص یا مصرف بیش از حد الکل اجتناب کنید. سطح استرس خود را کاهش دهید و با ورزش و تغذیه سالم، وزن بدن خود را در محدوده سالم حفظ کنید.
چگونه می توان از ناباروری مردان پیشگیری کرد؟
ناباروری مردان همیشه قابل پیشگیری نیست. با این حال، برخی از اقدامات شناخته شده ای وجود دارد که می تواند به باروری مردان کمک کند:
- ترک سیگار
- خودداری یا محدود کردن مصرف الکل
- اجتناب از مصرف مواد مخدر
- حفظ شاخص توده بدنی (BMI) سالم
- خودداری از وازکتومی
- قرار نگرفتن بیضه ها در معرض گرما و حرارت
- کاهش سطح استرس
- قرار نگرفتن در معرض آفت کش ها، فلزات سنگین و سایر سموم
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ناباروری مردان، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
دکتر رضا ولی پور متخصص بیضه و اورولوژی
