فهرست موضوعات
در نیمی از زوج هایی که نمی توانند صاحب فرزند شوند، عامل ناباروری با پارامترهای غیرطبیعی اسپرم مرتبط است. بنابراین در همه این زوج ها، مرد باید توسط یک متخصص اورولوژی که در زمینه تولید مثل مردان (آندرولوژی) تخصص دارد، معاینه شود. پزشک عموما از اسپرموگرام به عنوان روش تشخیصی اولیه آزمایشگاهی استفاده می کند.
بیوپسی بیضه یک روش جراحی کم تهاجمی است که در درمان های کمک باروری انجام می شود. این روش که به عنوان TESE (استخراج اسپرم از بیضه) نیز شناخته می شود، امکان به دست آوردن اسپرم از بیضه را به طور مستقیم فراهم می کند تا در روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) با استفاده از تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) مورد استفاده قرار گیرد. با این روش امکان دسترسی به اسپرم ها راحت تر می شود. بسته به شرایط خاص هر فرد، ممکن است لازم باشد یک یا چند قطعه بافت از یک بیضه و گاهی از هر دو بیضه به روش جراحی برداشته شود.
در چه شرایطی بیوپسی بیضه توصیه می شود؟
بیوپسی بیضه (TESE) عموماً به بیمارانی توصیه می شود که اسپرم در مایع منی آنها وجود ندارد (آزواسپرمی) یا قادر به انزال نیستند. به طور کلی، آزواسپرمی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: انسدادی و غیر انسدادی.
بیوپسی بیضه عمدتاً در موارد آزواسپرمی غیر انسدادی استفاده می شود. در این حالت، بیماران در انزال خود اسپرم ندارند اما می توانند در بیضه ها اسپرم تولید کنند و وظیفه پزشکان این است که این اسپرم ها را از طریق بیوپسی بیضه جستجو و ذخیره کنند.
آزواسپرمی می تواند ناشی از علل ژنتیکی مانند وجود ریزحذف های کروموزوم Y، برخی از شرایط انکولوژیک مانند سرطان بیضه و برخی بیماری های غدد درون ریز مرتبط با اختلالات هیپوفیز یا هیپوتالاموس (مسئول تنظیم تولید اسپرم) باشد. علاوه بر این، اگر آزواسپرمی به اختلال رشد جنسی مانند سندرم کلاین فلتر ارتباط داشته باشد که با وجود تغییر در تعداد کروموزوم های جنسی مشخص می شود،TESE می تواند برای به دست آوردن اسپرم استفاده شود. همچنین در سایر شرایط بسیار شدید مانند بیضه نزول نکرده یا آزواسپرمی غیرقابل برگشت، پس از درمان های انکولوژیک نیز این روش به کار می رود.
از طرف دیگر، بیوپسی بیضه (TESE) می تواند برای استخراج اسپرم در موارد آزواسپرمی انسدادی نیز استفاده شود. آزواسپرمی انسدادی ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند وازکتومی، عفونت و یا آسیب به مجاری منی با فیبروز شدید و همچنین عدم وجود مادرزادی لوله های منی در زمینه فیبروز کیستیک یا غیر آن باشد. TESE همچنین می تواند به عنوان یک گزینه حفظ باروری در بیمارانی که تحت عمل جراحی تغییر جنسیت قرار گرفته اند و قادر به انزال نیستند، استفاده شود.
نتایج مورد انتظار از بیوپسی بیضه
تولید اسپرم در بیضه ها می تواند به صورت کانونی باشد، به این معنی که اسپرم را می توان در نقاط کوچک و جداگانه پیدا کرد. با توجه به تفاوت های بین روش ها، میزان جمع آوری اسپرم در بیماران مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی به ۵۰% می رسد.
عوامل پیش بینی کننده متعددی برای بازیابی مثبت اسپرم مورد بررسی قرار گرفته اند اما هنوز امکان اثبات یک عامل قطعی برای پیش بینی بازیابی اسپرم وجود ندارد. لازم به ذکر است که TESE-ICSI یک پیشرفت بزرگ در درمان ناباروری در مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی محسوب می شود، به طوری که تقریباً ۴ زوج از ۱۰ زوج (۳۷%) که تحت TESE-ICSI قرار می گیرند، بارور می شوند.
شرح فرآیند بیوپسی بیضه
بیوپسی بیضه (TESE) یک روش کم تهاجمی است که می تواند با استفاده از بی حسی موضعی یا آرامبخش داخل وریدی، به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان انجام شود. معمولاً برای این عمل، از آرامبخش داخل وریدی استفاده می شود، زیرا امکان دستکاری گسترده تر بیضه را فراهم می کند. بدین ترتیب، می توان بر تغییرات احتمالی آناتومیکی در موقعیت بیضه و همچنین جراحی های قبلی بیضه که ممکن است بی حسی موضعی را دشوار کند، غلبه کرد.
از این رو، همیشه بایستی یک متخصص بیهوشی برای نظارت بر کل عمل حضور داشته باشد. بیمار باید ۶ ساعت ناشتا باشد و یک همراه بیاورد؛ زیرا پس از تزریق آرامبخش، نمی توان رانندگی کرد. پس از تکمیل رضایتنامه، تراشیدن موهای کیسه بیضه و ضدعفونی ناحیه با بتادین، عمل آغاز می شود. در این عمل ابتدا بیضه به آرامی با دست ثابت نگه داشته شده و بعد مقدار کمی بی حسی موضعی در کیسه بیضه تزریق می شود. پس از آن، برشی حدوداً ۱ سانتی متری در لایه های مختلف دیواره کیسه بیضه تا رسیدن به غشای سفید بیضه (تونیکا آلبوژینه) ایجاد می شود.
در ادامه با استفاده از تیغ جراحی، برش بسیار کوچکی در آلبوژینه ایجاد شده و بافت داخلی بیضه نمایان خواهد شد. پزشک با استفاده از قیچی ظریف، یک یا چند قطعه از این بافت را برداشته و در ظرف پتری حاوی محیط کشت مناسب قرار می دهد. سپس بلافاصله به متخصص زیست شناسی که این نمونه ها را پردازش و با استفاده از میکروسکوپ بررسی می کند، ارسال می شود. در صورت مشاهده اسپرم با کیفیت و تعداد کافی، می توان آنها را منجمد کرد یا مستقیماً برای لقاح تخمک های زن – که طی عمل تخمک کشی از تخمدان در طول درمان های کمک باروری گرفته شده اند – استفاده نمود.
بنابراین، عمل همین جا به پایان می رسد و غشای سفید بیضه (آلبوژینه) بسته و تمام لایه های کیسه بیضه که قبلاً باز شده اند، بخیه می شوند. در صورتی که هیچ اسپرمی یافت نشود، کل مراحل روی بیضه مقابل تکرار خواهد شد، مگر اینکه عوامل دیگری مانع از آن باشند.
توجه داشته باشید که قبل از ترخیص از بیمارستان، پزشک دستورالعمل هایی در مورد نحوه مراقبت از پانسمان و همچنین نسخه ای برای یک داروی ضد التهابی و مسکن در اختیارتان قرار می دهد. همچنین در صورت لزوم، ممکن است آنتی بیوتیک نیز تجویز شود.
خطرات و عوارض احتمالی بیوپسی بیضه
مانند هر عمل جراحی (حتی کم تهاجمی)، بیوپسی بیضه (TESE) نیز خطر عفونت، خونریزی و درد (ناراحتی موضعی) را به همراه دارد. در برخی موارد غیرعادی، بیوپسی بیضه می تواند منجر به پدیده های نادر اسکار بافتی و در نهایت، فیبروز و التهاب بیضه شود. این اتفاق به نوبه خود ممکن است عملکرد بیضه را کاهش داده و باعث آتروفی بیضه شود.
همچنین در موارد نادر، این عمل می تواند عملکرد غدد درون ریز بیضه ها را تغییر داده و میزان تستوسترون خون را کاهش دهد؛ این امر ممکن است به سندرم کمبود تستوسترون (هیپوگنادیسم) منجر شود که احتمال دارد عوارض جانبی مانند ضعف عضلانی، کاهش عملکرد جنسی، اضطراب و تغییرات شناختی را به همراه داشته باشد.
در طول این عمل، خونرسانی به بیضه نیز ممکن است تغییر کند و به طور بالقوه باعث کاهش خونرسانی شود. اگر TESE به دلیل عدم بازیابی کافی اسپرم نیاز به تکرار داشته باشد، به بیماران توصیه می‌شود ۶ تا ۱۲ ماه صبر کنند تا قبل از جراحی بعدی، بیضه به اندازه کافی بهبود یابد.
چه مراقبت هایی پس از انجام بیوپسی بیضه لازم است؟
مراقبت های خاصی لازم نیست، فقط بایستی تا زمان بهبودی کامل، محل جراحی را پانسمان کنید. بخیه ها معمولاً پس از ۱۰ روز می افتند. توصیه می شود از انجام فعالیت های سنگین در ۴۸ ساعت اول خودداری کنید.
فعالیت جنسی معمولاً بعد روز دوم و سوم پس از عمل بلامانع است. بهتر است نسبت به شرایط خونریزی شدید یا درد شدید و همچنین تورم کیسه بیضه و یا تب که ممکن است نشان دهنده وجود عفونت باشد، هوشیار باشید. در این مواقع، بایستی با مرکز درمانی تماس بگیرید.
مدت زمان انجام عمل و دوره نقاهت آن چقدر است؟
این عمل ساده و سریع است که به طور معمول، بسته به تعداد نمونه های بافت بیضه و زمان مورد نیاز برای پردازش نمونه ها، بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می برد. در صورت نیاز به بررسی بیضه مقابل، زمان عمل می تواند تا ۴۵ دقیقه افزایش یابد. همچنین، دوره نقاهت کوتاه است و پس از حدود ۲ ساعت استراحت، بیمار مرخص می شود. عموما توصیه می شود بیمار بعد از انجام عمل، ۱۲ ساعت استراحت کند و تقریباً پس از ۴۸ ساعت می تواند به زندگی عادی خود بازگردد.
دکتر ولی پور، جراح و متخصص کلیه و اورولوژی
