فهرست موضوعات
سیفلیس نوعی بیماری مقاربتی است که عامل آن باکتری Treponema pallidum می باشد. این بیماری در ابتدا خود را به شکل زخمی به نام «شانکر» نشان داده، که اغلب مانند یک جوش کوچک و سپس، به زخمی در دهان، اندام تناسلی یا ناحیه مقعد تبدیل می شود. عدم درمان سیفلیس در مرحله ابتدایی، باعث پیشرفت بیماری به مراحل ثانویه، نهفته و در نهایت، مرحله سوم خواهد شد که می تواند سیستم عصبی و قلبی عروقی را تخریب کرده و بیمار را به کام مرگ بکشاند. بنابراین، در صورت وجود نشانه های مشکوک به سیفلیس، بدون تعلل به پزشک مراجعه کنید تا روند درمان هر چه زودتر آغاز شده و از پیشرفت بیماری جلوگیری گردد.
سیفلیس چگونه منتقل می شود؟
سیفلیس یک عفونت مقاربتی است که بر اثر ورود باکتری Treponema pallidum به بدن و تماس مستقیم با ترشحات فرد آلوده ایجاد می شود؛ از روش های انتقال این بیماری می توان به رابطه جنسی بدون کاندوم، رابطه جنسی دهانی، بوسیدن در شرایطی که بزاق منتقل شود، تماس با زخم ها یا ضایعات پوستی و مخاطی فرد آلوده و همچنین، انتقال از مادر مبتلا به نوزاد در دوران بارداری یا هنگام تولد اشاره کرد.
علایم بیماری سیفلیس
این بیماری دارای چهار مرحله بالینی است که نحوه بروز و شدت علائم در افراد مختلف، متفاوت می باشد. روند پیشرفت سیفلیس، گاهی به شکل متوالی (از مرحله ابتدایی به مراحل بالاتر) بوده و گاهی به شکل موازی (هم پوشانی علائم مراحل مختلف) رخ می دهد. در برخی افراد، این عفونت سال ها خاموش و بی علامت باقی می ماند و اصطلاحاً وارد فاز نهفته می شود.
- مرحله نخست (سیفلیس اولیه)
در این مرحله، علائم اولیه به شکل زخم کوچک برآمده، بدون درد و با رنگ قرمز (شانکر) بین دو تا سه هفته پس از تماس با عامل بیماری زا، در نواحی مختلفی مانند دهان، آلت تناسلی، مقعد، مجرای ادرار یا دیواره واژن بروز می یابند. زخم های سیفلیسی مسری بوده و معمولاً طی چند هفته (۳ تا ۸ هفته) بهبود پیدا می کنند، اما عامل بیماری همچنان در بدن فعال می ماند و در صورت عدم درمان، وارد مرحله بعدی خواهد شد.
- مرحله دوم (سیفلیس ثانویه)
حدود ۳ تا ۱۲ هفته پس از ابتلا، ضایعات پوستی معروف به راش سیفلیسی پدیدار می شوند. در این مرحله، باکتری وارد غدد لنفاوی شده و از طریق خون، به ارگان های مختلف بدن سرایت می کند! بنابراین عوارض پوستی و مخاطی به شکل های مختلفی مثل ضایعات لکه ای، برجسته یا فلس دار و برجستگی های مختلف بدون خارش و بدون درد مشاهده می شود که حتی ممکن است کف دست ها، کف پاها و دستگاه تناسلی را نیز درگیر کند. این دوره، اغلب با علائمی مانند ورم غدد لنفاوی، تب، گلودرد، ضعف جسمانی، کاهش وزن و درد مفاصل همراه است. بیشتر اوقات، نتیجه آزمایش خون در این مرحله مثبت است. پس از چند هفته این نشانه ها کم شده یا به طور مقطعی بر می گردند، اما بیماری همچنان به صورت پنهان (نهفته) در بدن باقی می ماند.
- مرحله سوم: سیفلیس نهفته
عدم درمان سیفلیس در مراحل اولیه و ثانویه، باعث ورود بیماری به مرحله سوم می شود. این فاز که با نام مرحله «خاموش» نیز شناخته می شود، فاقد نشانه های واضح و قابل مشاهده است. با این حال، آسیب به اندام های داخلی همچنان ادامه دارد… این دوران می تواند بدون هیچ گونه علائمی تا سال ها و حتی بیشتر از بیست سال به طول بینجامد. معمولاً انتقال بیماری به سایر افراد در این مقطع بسیار نادر است و تنها در برخی موارد محدود ممکن است علائم خفیف و گذرایی بروز یابد.
- مرحله چهارم: سیفلیس پیشرفته یا مرحله نهایی
اگر بیماری همچنان بدون درمان رها شود، در حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد موارد سیفلیس به مرحله چهارم (که مرحله نهایی نامیده می شود) خواهد رسید. در این مرحله نشانه هایی مانند زخم های بدون درد، آبسه، یا لکه ها و برجستگی های قرمز و ضخیم بر روی پوست یا در سطح مخاط بدن ظاهر می شود. از دیگر ویژگی های این مرحله، می توان به تخریب بیشتر اعضای داخلی بدن به وسیله باکتری اشاره کرد که منجر به صدمات سنگینی به دستگاه عصبی، مغز، قلب و عروق، کبد، چشم ها، استخوان ها و مفاصل شده و زمینه بروز اختلالات گوناگونی همچون ناتوانی حرکتی، برگشت خون در دریچه آئورت قلب، التهاب آئورت، زوال عقل، نابینایی، ناشنوایی، فلج اندام ها، تشنج و بسیاری مشکلات دیگر را فراهم خواهد کرد. در نهایت، عدم درمان قطعاً بیمار را به کام مرگ می کشاند.
سیفلیس چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص قطعی سیفلیس نیازمند بررسی سابقه پزشکی و عوامل احتمالی تماس با عفونت و معاینه دقیق بدنی برای جستجوی علائم بالینی می باشد. اما در نهایت، تأیید تشخیص معمولاً با استفاده از روش های تخصصی آزمایشگاهی زیر انجام می شود:
۱. میکروسکوپ زمینه تار
در این تکنیک، پزشک با استفاده از میکروسکوپ های مخصوص، نمونه ای از ترشحات یا مایع زخم شانکری را به منظور مشاهده باکتری زنده Treponema pallidum بررسی می کند؛ این روش اغلب در مرحله اول بیماری یا هنگام وجود زخم فعال کاربرد دارد.
۲. آزمایش خون برای ارزیابی آنتی بادی ها
آزمایش خون به منظور کشف آنتی بادی های اختصاصی و غیر اختصاصی علیه باکتری سیفلیس تجویز شده و آزمایشی دقیق و قابل اعتماد در مراحل اول و دوم بیماری است. جواب این آزمایش ها معمولاً طی یک تا سه روز آماده می شود:
- آزمایش های غیر اختصاصی مانند VDRL و RPR، که برای بررسی ایمنی عمومی بدن نسبت به عفونت سیفلیس استفاده می شوند.
- آزمایش های اختصاصی مثل FTA-ABS، TPHA، TP-PA و ICT که قادر به شناسایی اختصاصی عوامل عفونت سیفلیس هستند.
۳. نمونه گیری کمری یا پونکسیون لومبار
در صورت وجود علائم مرحله پیشرفته، مشکلات عصبی یا عوارض پیچیده دیگر، پزشک برای بررسی وجود عفونت در مایع مغزی-نخاعی، نمونه برداری کمری را توصیه می کند.
درمان سیفلیس چگونه انجام می شود؟
معمولاً با تجویز آنتی بیوتیک پنی سیلین با دوز بالا، باکتری عامل عفونت ریشه کن می شود. برای افراد مبتلا به مرحله اول بیماری، یا برای شریک جنسی بدون علامت که پاسخ آزمایش خون او منفی است، معمولاً یک دوز تزریق عضلانی پنی سیلین کافی خواهد بود.
اما در آن دسته از افراد که وارد مراحل دوم یا سوم سیفلیس شده اند، تزریق عضلانی پنی سیلین، یک بار در هفته و به مدت سه هفته پیاپی ضروری می باشد. در صورت گسترش عفونت به اندام های داخلی یا وجود علائم شدیدتر، ممکن است پزشک تصمیم به تجویز آنتی بیوتیک به صورت تزریق وریدی بگیرد.
همچنین، آزمایشات منظم در بازه های سه و شش ماه پس از درمان و سپس به صورت سالانه برای بررسی روند بهبودی، رفع نشانه های سیفیلیس و پیشگیری از پیشرفت بیماری یا بروز عوارض سیستمیک از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. همچنین، تا زمان منفی شدن نتیجه آزمایش خون، بهتر است از هر گونه رابطه جنسی خودداری شده یا در هر صورت، برای هر گونه رابطه جنسی از کاندوم استفاده شود.
سیفلیس مادرزادی چیست؟
سیفلیس مادرزادی زمانی رخ می دهد که عفونت سیفلیس در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل شود. این انتقال ممکن است در هر بازه ای از بارداری یا حتی هنگام زایمان -زمانی که نوزاد با ترشحات یا مخاط مادر تماس پیدا می کند- رخ دهد. سیفلیس مادرزادی از دلایل اصلی زایمان زودرس، مرگ جنین، مرگ نوزاد پس از تولد و حتی مرگ مادر محسوب می شود.
ابتلا به این بیماری می تواند طیفی وسیع از مشکلات، مانند بثورات پوستی در کف دست ها و پاها، ناشنوایی، اختلال در رشد و شکل گیری دندان ها، تغییرات غیر طبیعی در ساختار بینی که به اصطلاح به آن «بینی سیفلیسی» گفته می شود و نیز سایر مشکلات جدی سلامت را در نوزاد ایجاد کند. به همین دلیل، برای اطمینان از سلامت جنین و بکار گیری درمان مناسب، غربالگری سیفلیس و سایر بیماری های مقاربتی برای همه زنان باردار توصیه می گردد.
راه های پیشگیری از سیفلیس چیست؟
از آنجایی که واکسنی برای سیفلیس وجود ندارد، بهترین شیوه پیشگیری رعایت سلامت جنسی و داشتن روابط محافظت شده است. مهم ترین توصیه های پیشگیرانه عبارتند از:
- استفاده از کاندوم در روابط جنسی (به ویژه روابط پرخطر یا با شریک جدید)
- داشتن شریک جنسی ثابت و پرهیز از شریکای جنسی متعدد یا رفتارهای پرخطر جنسی.
- اجتناب از بوسیدن یا رابطه جنسی دهانی با افرادی که سابقه بیماری دارند.
- عدم استفاده مشترک از وسایل جنسی و خودداری از اشتراک سرنگ یا سوزن.
- عدم تماس با زخم یا ضایعه پوستی دیگران.
- در صورت ابتلا به سیفلیس: شفافیت کامل با شریک جنسی برای دریافت آزمایش و مراقبت لازم
- برای مادران باردار، انجام مراقبت های دوران بارداری و آزمایش های مقاربتی (از جمله سیفلیس) ضروری است.
- انجام آزمایش های منظم برای سایر بیماری های مقاربتی.
- معاینه و چکاپ های قبل از ازدواج و نیز معاینات سالانه سلامت.
- رعایت بهداشت فردی
- سبک زندگی سالم از جمله ورزش منظم؛ بدن سالم مقاومت بیشتری در برابر عفونت ها دارد.
علائم سیفلیس در زنان
نشانه های سیفلیس در زنان عمدتاً شامل بروز یک یا چند زخم بدون درد یا ضایعات زگیلی شکل روی ناحیه تناسلی (شانکر) می شود. در برخی موارد، ممکن است روی زبان، لب ها یا فضای داخلی دهان بیمار، زخم یا لکه های سفید مشاهده شود. سیفلیس معمولاً با سایر علائم مثل تب، تورم غدد لنفاوی، گلودرد، سردرد، کاهش وزن، درد ماهیچه ها، ریزش مو و احساس ضعف و خستگی نیز همراه می باشد. بروز زائده های سیفلیس در زنان روی لابیا، دهانه رحم یا دیواره واژن بسیار رایج است.
علائم سیفلیس در مردان
این بیماری در مردان نیز معمولاً خود را با زخم یا شانکر بر روی اندام تناسلی و یا دهان نشان می دهد که از نظر ظاهری می توانند شبیه زخم های بیماری هرپس یا زگیل تناسلی باشند. از نواحی رایج بروز زخم های سیفلیس در مردان می توان به سر آلت، بدنه آلت، زیر پوست ختنه گاه و حتی اطراف کیسه بیضه، مقعد، کشاله ران، لب ها یا داخل مجرای ادرار اشاره کرد.
آیا سیفلیس قابل درمان است؟
خوشبختانه سیفلیس با آنتی بیوتیک ها به طور کامل قابل درمان است. برای تشخیص سریع عفونت و دریافت درمان مناسب، افرادی با علائم مشکوک و رابطه جنسی محافظت نشده باید بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنند.
سیفلیس، یک عفونت مقاربتی قابل درمان:
سیفلیس نوعی بیماری مقاربتی است که با مصرف آنتی بیوتیک به طور کامل درمان می شود. این بیماری از طریق رابطه جنسی محافظت نشده، بوسیدن، تماس با ترشحات بیمار، زخم های آلوده یا حتی از مادر به جنین در دوران بارداری و هنگام تولد منتقل شده و در برخی موارد، می تواند منجر به مرگ جنین شود.
برای پیشگیری از ابتلا به سیفلیس و سایر بیماری های مقاربتی، روابط جنسی محافظت شده، پرهیز از بوسیدن یا تماس نزدیک با شریکای جنسی موقت و عدم تماس با زخم های دیگران توصیه می شود. افرادی با علائم مشکوک، یا سابقه رابطه جنسی محافظت نشده با شریک جدید، بهتر است هرچه زودتر برای معاینه و درمان به پزشک مراجعه کرده، تا از مشکلات جدی تر جلوگیری به عمل آید. کاهش تعداد شرکای جنسی و داشتن رابطه جنسی پایدار و مطمئن می تواند خطر ابتلا به سیفلیس را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی در غرب تهران
