فهرست موضوعات
مشاهده ی خون در مدفوع می تواند هشدار دهنده باشد. وجود خون در مدفوع معمولا بر اثر خونریزی در دستگاه گوارش است که شامل اندام هایی مانند معده، رکتوم یا راست روده و کولون یا روده بزرگ می شود. شما ممکن است شنیده باشید که خون در مدفوع می تواند نشانه ی سرطان باشد اما اغلب اوقات، خونریزی علامت مشکلی است که کمتر جدی در نظر گرفته می شود. شرایط زیادی از جمله اسهال یا یبوست بد نیز می تواند موجب بروز خون در مدفوع شود.
علل خون در مدفوع چیست؟
خون در مدفوع می تواند علل متعددی داشته باشد:
هموروئید یا بواسیر:
هموروئیدها رگ های ملتهب در مقعد هستند. این رگ ها شایع ترین علت خونریزی مقعدی می باشند و با بالارفتن سن احتمال بروز آنها بیشتر است. هموروئیدها، درون مقعد و اطراف ناحیه ی خارجی مقعد ایجاد می شوند و خون ناشی از آن ها معمولاً قرمز روشن است. سایر علائم می توانند شامل خارش مقعدی و درد شوند، اما برخی از افراد تا زمانی که هموروئید خونریزی نکند، از وجود آن آگاه نیستند. در موارد خاص، درد مقعدی ناشی از لخته ی خونی است که درون هموروئید ایجاد می شود. این شرایط به هموروئید ترومبوز شناخته می شود.
فیشر یا شقاق مقعدی:
فیشرهای مقعدی که گاهاً زخم های مقعدی نامیده می شوند، بریدگی های کوچک در دیواره ی مقعد هستند و بر اثر عوامل زیر ایجاد می شوند:
- کشیدگی به هنگام دفع مدفوع
- اسهال
- مدفوع بزرگ
- رابطه ی جنسی مقعدی
- زایمان
فیشرهای مقعدی در نوزادان بسیار شایع هستند.
در کنار خون در مدفوع، شما ممکن است مسائل زیر را نیز تجربه کنید:
- درد در حین مدفوع کردن و یا بعد از آن
- گرفتگی های مقعدی
- خارش
- توده یا زائده پوستی
بیماری التهاب روده:
بیماری التهاب روده، اصطلاحی برای بیماری های مختلف روده ی بزرگ و راست روده از جمله کولیت اولسراتیو و بیماری کرون می باشد. بیماری های خودایمنی نیز باعث می شوند بدن شما به اشتباه به خودش حمله کند. بدن شما گلبول های سفید خون را به نقاط مختلف دستگاه گوارش ارسال می کند که در آنجا مواد شیمیایی آزاد می کنند و موجب آسیب یا التهاب روده ها می شوند. خون در مدفوع از علائم بیماری التهاب روده می باشد, اما ممکن است علائم دیگری را نیز بسته به علت آن تجربه کنید.
این علائم عبارتند از:
- اسهال
- گرفتگی یا درد شکم
- نفخ
- تمایل به دفع مدفوع در زمانی که به آن نیازی ندارید
- کاهش وزن
- کم خونی
سرطان کلورکتال:
سرطان کلورکتال, سرطان روده ی بزرگ یا مقعد می باشد. اکثر سرطان ها مربوط به پولیپ ها می شوند که تومورهای کوچک و غیرسرطانی هستند و روی پوشش روده ی بزرگ یا راست روده رشد می کنند. علاوه بر خونریزی از مقعد، شما ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- تغییر در عادت های مدفوع کردن
- مدفوع هایی که بسیار باریک مانند یک خودکار هستند.
- درد یا ناراحتی شکمی
- کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی
عفونت:
عفونت، دیگر علت احتمالی خون در مدفوع می باشد. عفونتی که موجب اسهال خونی می شود به دیسانتری نیز شناخته می شود. دیسانتری، علل باکتریایی و انگلی زیادی دارد. تشخیص زود هنگام این عفونت ها در اوایل دوره ی بیماری بسیار مهم است، تا بتوان درمان را هرچه سریع تر شروع کرد.
علل باکتریایی که معمولاً منجر به بیماری های منتقله از طریق غذا می شوند، شامل موارد زیر هستند:
- شیگلا
- سالمونلا
- کمپیلوباکتر
- نوع هموروئید “اشریشیا کلی” که به عنوان باکتری ای. کولی انتروهموراژیک شناخته می شود.
- انتاموبا هیستولیتیکا، یکی از نمونه های علل انگلی عفونت و اسهال خونی می باشد.
علاوه بر اسهال خونی، علائم این بیماری ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- تب
- درد شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
سایر علل:
سایر علل احتمالی خون در مدفوع عبارتند از:
- کولیت
- یبوست
- دیورتیکولیت (مجرای گوارشی ملتهب)
- گاستریت (التهاب دیواره ی معده)
- پروکتیت (التهاب پوشش داخلی رکتوم یا راست روده)
شرایطی که ممکن است موجب بروز خون در مدفوع و استفراغ شوند شامل موارد زیر می شوند:
- زخم معده
- زخم اثنی عشر
- واریس های مری
- پارگی مالوری – ویس، که به علت پارگی در پایین مری بر اثر استفراغ یا سرفه ی شدید رخ می دهد.
زخم های معده و اثنی عشر، از انواع زخم های گوارشی هستند و معمولاً بر اثر عوامل زیر ایجاد می شوند:
- داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی
- هلیکوباکتر پیلوری
- سوء مصرف الکل
زخم ها می توانند بسته به شدت خود، منجر به سیاه و قیری شدن مدفوع یا ریزش خون قرمز روشن از راست روده شوند. واریس های مری، رگ های متورم و ملتهبی هستند که در موارد بیماری شدید کبدی، می توانند خونریزی کنند. این واریس ها معمولاً بر اثر مصرف الکل زیاد ایجاد می شوند. واریس های مری می توانند خطرناک باشند و نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارند. افراد مبتلا به واریس های مری ممکن است حجم زیادی استفراغ خونی و همچنین اسهال سیاه قیری داشته باشند. احتمال خروج خون روشن قرمز از رکتوم نیز وجود دارد.
تشخیص خون در مدفوع
پزشک با توجه به علائم و سوابق پزشکی شما تعیین می کند که کدام آزمایشات، ضروری هستند.
- یک آزمایش اولیه ی رایج, معاینه ی رکتال دیجیتال می باشد که در آن پزشک با استفاده از انگشت دستکش دار و چرب شده، ناهنجاری های موجود در رکتوم را شناسایی می کند و خون قابل مشاهده یا مخفی را شناسایی می کند.
- آزمایش خون از جمله شمارش کامل خون ممکن است انجام شود تا وجود کم خونی، التهاب یا عفونت را تشخیص دهد. کم خونی می تواند موجب پایین آمدن هموگلبین شود، در حالیکه التهاب و عفونت می تواند موجب افزایش گلبول های سفید در خون شود.
- نمونه مدفوع که شامل کشت مدفوع می شود نیز برای بررسی عفونت و شدت بیماری گرفته می شود. آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن شکمی (همراه با ماده حاجب درون وریدی یا بدون آن) معمولاً در افرادی که در خون خود مدفوع دارند، انجام می شوند. این اسکن ها گاهی اوقات منبع خون را نشان می دهند.
پزشک همچنین ممکن است برای بررسی انسداد یا توده ی غیرطبیعی، آندوسکوپی انجام دهد. آندوسکوپی، رویکردی است ک در آن یک لوله ی بلند همراه با یک دوربین در انتهای آن به نام اندوسکوپ وارد دهان یا مقعد بیمار می شود. انواع آندوسکوپی شامل موارد زیر می شوند:
کولونوسکوپی: در طول کولونوسکوپی، یک لوله بلند همراه با یک دوربین وارد مقعد می شود تا روده بزرگ را بررسی کند.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر: شبیه به کولونوسکوپی است، اما فقط بخش پایینی روده ی بزرگ را بررسی می کند.
ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی یا EGD: در طول EGD پزشک یک لوله بلند همراه با یک دوربین را وارد گلوی شما می کند تا مری، معده، و قسمت بالای روده های کوچک شما را بررسی کند.
انتروسکوپی: در طول انتروسکوپی، پزشک یک لوله ی بلند همراه با یک دوربین را وارد مقعد یا دهان شما می کند. وقتی دوربین به ناحیه ی مورد نظر پزشک برسد، بالون باد می شود تا دید بهتری فراهم کند.
رویکرد دیگری که پزشک ممکن است بخواهد انجام دهد، اسکن خونریزی دستگاه گوارش است که نوعی اسکن رادیونوکلوئیدی می باشد. در این روش، مقدار کمی ماده ی رادیواکتیو تکنیتیوم ۹۹ به خون شما تزریق می شود. سپس یک دوربین گامای مخصوص از دستگاه گوارش شما برای پیدا کردن نواحی خونریزی تصویربرداری می کند.
درمان خون در مدفوع
درمان به علت خون در مدفوع بستگی دارد:
درمان هموروئیدها:
تغییر در سبک زندگی می تواند هموروئید را تسکین دهد و حتی از آن پیشگیری کند.
نکات پیشگیری از هموروئید:
- مقدار زیادی آب بنوشید تا از کم آبی بدن پیشگیری کنید.
- به رژیم غذایی خود فیبر اضافه کنید تا از یبوست جلوگیری کنید.
- از دستمال مرطوب یا دستمال توالت برای کامل تمیز کردن ناحیه و تسکین درد آن استفاده کنید.
- از دیر رفتن به دستشویی پرهیز کنید.
- خود را مجبور به دفع مدفوع نکنید، زیرا فشار می تواند اوضاع را بدتر کند.
- پمادهای موضعی و مکمل های هیدروکورتیزون نیز می توانند به تسکین کمک کنند.
هموروئیدهای مقاوم، ممکن است به ویژه با یبوست یا فشار مکرر از مقعد بیرون بزنند. بعد از دفع مدفوع ناحیه ی مقعد را با آب گرم بشویید تا به کوچکتر شدن آن کمک کنید. اگر هموروئید شما بزرگ است، پزشک می تواند به کوچکتر شدن و یا برداشتن آن از طریق جراحی به شما کمک کند.
درمان فیشرهای مقعدی:
فیشرهای مقعدی معمولاً بدون درمان بهبود پیدا می کنند و یا می توان در خانه آنها را درمان کرد. به این منظور اقدامات زیر را دنبال کنید:
- مقدار زیادی مایعات و فیبر مانند میوه ها و سبزیجات مصرف کنید.
- اگر تغییر رژیم غذایی به شما کمک نمی کند، مکمل های فیبر را امتحان کنید.
- از حمام سیتز یا نشیمن برای افزایش خونرسانی به ناحیه و شل کردن عضلات مقعد استفاده کنید.
- از مسکن های موضعی مانند لیدوکائین برای تسکین ناراحتی استفاده کنید.
- از ملین های بدون نسخه برای تحریک حرکت روده استفاده کنید.
اگر علائمتان بعد از دو هفته با رعایت این نکات بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند در تشخیص دقیق تر به شما کمک کند تا مطمئن شوید که درمان مناسب را دریافت می کنید.
درمان بیماری التهاب روده:
برای اکثر انواع بیماری های التهاب روده، درمان قطعی وجود ندارد، اما با اقدامات زیر می توان به کنترل شرایط کمک کرد. درمان به تشخیص پزشک بستگی دارد و شامل موارد زیر می شود:
- داروهای ضدالتهابی برای تسکین دستگاه گوارش
- داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی برای انسداد سیستم ایمنی از حمله به بدن شما
- داروهای بیولوژیک برای پیشگیری از التهاب
- بهبود تغذیه نیز عامل مهمی است، زیرا برخی از افراد ممکن است متوجه شوند که غذاهای خاصی می توانند علائم بیماری التهاب روده را تحریک کنند.
به طور کلی، بیماری التهاب روده نیاز به پیگیری و مراقبت های پزشکی دارد. حفظ یک رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی، ورزش منظم و کار با یک متخصص گوارش می تواند از پیشرفت این بیماری پیشگیری کند.
درمان سرطان کلورکتال:
اگر فکر می کنید که سرطان کلورکتال دارید، با پزشک خود صحبت کنید. در صورت ابتلا به سرطان، او می تواند در تشخیص درست و تعیین مرحله سرطان به شما کمک کند. هرچه زودتر تحت درمان قرار بگیرید، نتیجه بهتری دریافت خواهید کرد. تشخیص در ابتدا با نمونه برداری، معمولاً بر اساس محل تومور با کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر صورت می گیرد. بعد از آن، تصویربرداری انجام می شود تا پزشک بتواند وسعت بیماری را قبل از برنامه ریزی برای جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی مشاهده کند.
درمان عفونت:
در صورت امکان، کنترل عفونت شامل آبرسانی خوراکی می شود. اگر بدن فرد از نظر بالینی دچار کم آبی شده باشد، باید مایعات درون وریدی دریافت کند. با توجه به شدت علت باکتریایی، ممکن است به مصرف آنتی بیوتیک نیاز باشد. این داروها ممکن است دوره ی بیماری و مدت زمان انتقال عفونت را کوتاه تر کنند. کنترل علل انگلی شامل داروهای ضد انگل می شود.
دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی در غرب تهران
