فهرست موضوعات
احتباس ادرار به معنی ناتوانی در دفع ادرار و یا تخلیه کامل مثانه می باشد. تخلیه ناکامل مثانه ممکن است به تکرر ادرار و یا بی اختیاری ادرار نیز منجر شود. اگر فرد بتواند ادرار کند، پزشک میزان ادرار باقی مانده در مثانه فرد را (پس از دفع ادرار) اندازه گیری می کند. در احتباس ادراری، پزشک به طور موقت از سوند ادراری یا نوعی کاتتر، برای خروج ادرار از مثانه استفاده می کند و سپس به درمان علت احتباس ادرار می پردازد. در ادامه مطلب، حجم نرمال ادرار باقی مانده در مثانه پس از تخلیه و درمان باقی ماندن ادرار را توضیح خواهیم داد.
علل احتباس ادرار
از دلالیل و علت های احتباس ادرار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال در انقباضات عضله های مثانه
- انسداد دهانه مثانه (انسداد مجرای خروجی مثانه)
- ناهماهنگی میان انقباض مثانه و شل شدن عضله ای که دهانه مثانه را می بندد (اسفنکتر ادراری)
احتباس ادرار در مردان شایع تر است. زیرا بزرگ شدن پروستات به دنبال بروز بیماری هایی مانند هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH)، ممکن است باعث تنگ شدن مجری خروج ادرار (میزراه) شود. برخی داروها، به ویژه داروهایی که اثرات آنتی کولینرژیک دارند، مانند آنتی هیستامین ها و بعضی داروهای ضد افسردگی، می توانند منجر به بروز احتباس ادرار در مردان و زنان شوند. پر شدن راست روده به وسیله مدفوع (مثلا به دلیل یبوست) می تواند بر میزراه فشار وارد کرده و باعث تنگ شدن آن و احتباس ادرار شود. بیماری مثانه نوروژنیک در افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده، بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) و پارکینسون، می توانند منجر به احتباس ادرار شوند. عمل های جراحی در ناحیه لگن نیز می توانند به اعصاب مثانه آسیب رسانده و ممکن است موجب اختلال در قابلیت دفع ادرار شوند.
علائم احتباس ادرار
برخی اوقات، افراد اصلاً نمی توانند دفع ادرارداشته باشند. در چنین مواردی، مثانه طی چند ساعت با ادرار پر می شود و به دلیل اتساع بیش از حد، درد زیادی ایجاد می کند و همچنین ناحیه زیر شکم دچار تورم می شود. در احتباس ادراری، معمولا افراد قادر به دفع مقدار کمی ادرار هستند اما نمی توانند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنند. در این افراد، مثانه به آرامی پر شده و بدون ایجاد درد اتساع می یابد. اگرچه ممکن است. در شروع دفع ادرار دچار مشکل شده و یا جریان ضعیف ادرار یا احساس تخلیه نشدن کامل مثانه داشته باشند. از آنجایی که مثانه نسبتاً پر باقی می ماند، گاهی اوقات ممکن است فرد دچار نشت ادرار (بی اختیاری لبریزی ادرار)، شب ادراری و یا تکرر ادرار شود. باقی ماندن ادرار در مثانه می تواند محل مناسبی برای رشد باکتری ها ایجاد کرده و افراد ممکن است به عفونت مجاری ادراری (UTI) مبتلا شوند.
تشخیص احتباس ادرار
اگر فرد اصلا قادر به دفع ادرار نباشد، تشخیص واضح است. در صورت باقی ماندن ادرار در مثانه بعد از تخلیه، پزشک حجم ادراری را که بعد از دفع ادرار، در مثانه فرد باقی می ماند اندازه گیری کرده و بلافاصله پس از دفع ادرار، یک کاتتر را داخل مثانه قرار می دهد تا ادرار از طریق آن خارج شود. برای اندازه گیری حجم ادراری که در مثانه باقی می ماند، ممکن است سونوگرافی مثانه انجام شود. به مقدار ادراری که پس از دفع ادرار در مثانه باقی می ماند، حجم باقی مانده پس از دفع ادرار گفته می شود. اگر این میزان ادرار بیش از نصف یک فنجان باشد (در افراد مسن کمی بیشتر)، احتباس ادرار تشخیص داده می شود.
برای تشخیص گذاری، پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد که معمولاً شامل معاینه مقعدی نیز می شود. معاینه مقعد در مردان می تواند نشان دهد که آیا پروستات بزرگ شده است یا خیر. معاینه مقعدی به تشخیص اختلالات دفع مدفوع از جمله انسداد کولون نیز کمک می کند. همچنین ممکن است از نمونه ادرار فرد برای تشخیص عفونت ادراری استفاده شود. آزمایش خون و عکسبرداری نیز ممکن است برای تعیین علت احتباس ادرار مورد نیاز باشد.
درمان احتباس ادرار
درمان احتباس ادرار می تواند با روش های زیر انجام شود:
- تخلیه مثانه
- اتساع مجرای ادراری
- استنت گذاری مجرای ادراری
- داروهای پروستات
- عمل جراحی
روش درمانی و طول درمان، به نوع و علت احتباس ادرار بستگی دارد.
تخلیه مثانه (درناژ مثانه)
تخلیه مثانه در واقع استفاده از نوعی کاتتر برای تخلیه ادرار است. درمان احتباس ادراری حاد، معمولاً با کاتتریزاسیون شروع می شود تا فشار ناشی از مثانه ای که کاملا پر شده را کاهش داده و از آسیب بیشتر مثانه جلوگیری کند. با استفاده از بی حسی موضعی، پزشک یک کاتتر را از طریق مجرای ادراری به مثانه وارد کرده تا ادرار تخلیه شود. در برخی افراد ممکن است میزراه مسدود شده باشد. در این صورت، پزشک پس از بیهوشی، یک کاتتر را از محلی درست بالای استخوان شرمگاهی، مستقیماً به درون مثانه وارد می کند. در صورتی که روش های درمانی دیگر برای احتباس ادراری مزمن موثر واقع نشود، ممکن است فرد به کاتتریزاسیون گهگاهی و یا طولانی مدت نیاز داشته باشد و پزشک نحوه سوند گذاری برای تخلیه ادرار در منزل را به فرد آموزش می دهد.
اتساع مجرای ادراری
اتساع مجرای ادراری برای درمان تنگ شدن این مجرا استفاده می شود. این کار با قرار دادن لوله های عریض تر در مجرای ادرار و یا باد کردن یک بالون کوچک که در انتهای کاتتر قرار دارد، صورت می گیرد. هر دو روش، باعث منبسط شدن مجرای ادرار شده و در نتیجه خروج ادرار از مثانه راحت تر صورت می گیرد. این کار معمولا با استفاده از بی حسی موضعی انجام می شود. اما در برخی موارد نیز ممکن است از آرام بخش و یا بی حسی منطقه ای استفاده شود.
استنت های مجرای ادراری
درمان دیگر تنگ شدن مجرای ادرار شامل قرار دادن یک لوله به نام استنت در مجرای ادرار و هدایت آن به محلی که تنگ شده می باشد. استنت ها ممکن است موقت یا دائمی باشند. استنت در مجرای ادراری قرار گرفته و مانند فنر باز می شود و با انبساط بافت های اطراف خود، مجرای ادرار را گشاد می کند.
داروهای پروستات
پزشک ممکن است یک و یا ترکیبی از داروها را برای جلوگیری از بزرگ شدن و یا کوچک شدن پروستات و همچنین تسکین علائم احتباس ادراری ناشی از هایپرپلازی خوش خیم پروستات (بزرگ شدن پروستات) تجویز کند.
حجم نرمال ادرار باقی مانده در مثانه پس از تخلیه
ادرار باقی مانده پس از خالی شدن مثانه به عنوان مقدار ادرار باقی مانده در مثانه در پایان تخلیه ادرار تعریف می شود. می توان آن را با کاتتریزاسیون یا سونوگرافی اندازه گیری کرد. کمتر از ۵۰ میلی لیتر ادرار باقیمانده طبیعی است و در افراد مسن بین ۵۰ الی ۱۰۰ میلی لیتر در نظر گرفته میشود و ۲۰۰ میلی لیتر یا بیشتر غیر طبیعی است و می تواند به دلیل تخلیه ناقص مثانه یا انسداد خروجی مثانه باشد.
آزمایش ادرار باقیمانده پس از تخلیه چیست؟
مقدار ادارای که پس از ادرار کردن در مثانه شما باقی می ماند ، باقیمانده پس از تخلیه (PVR) نامیده می شود. آزمایش ادرار باقیمانده پس از تخلیه ، میزان ادرار باقیمانده در مثانه را اندازه گیری می کند.
در حالت ایده آل ، زمانی که به دستشویی مس روید مثانه شما باید کاملا خالی شود. اما گاهی اوقات ، ادرار در مثانه باقی می ماند حتی پس از اینکه فکر می کنید آن را تخلیه کرده اید. این آزمایش به پزشک کمک می کند تا بداند که آیا شما ادرار خود را کامل تخلیه کرده اید یا خیر. اگر مقدار زیادی ادرار باقی بماند می تواند برای احتباس ادرار نگران کننده باشد.
درمان باقی ماندن ادرار در مثانه بعد از تخلیه آن
نحوه مدیریت و پیشگیری از احتباس خفیف ادرار
احتباس ادرار همیشه قابل پیشگیری نیست؛ اما روش های زیر می توانند احتمال ابتلا به این مشکل را کاهش داده و یا به کنترل علائم شما کمک کنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یک درمان غیر تهاجمی برای بیماری احتباس ادرار بوده که برای مردان و زنان تجویز می شود. تمرینات کف لگن که با نام تمرینات کگل نیز شناخته می شوند، روشی مؤثر برای تقویت عضلات کف لگن می باشد. انجام منظم این تمرینات به بهبود عملکرد مثانه و پیشگیری از احتباس ادرار کمک می کند.
تمرین کنترل مثانه
شاید این جمله برایتان عجیب باشد اما شما می توانید مثانه ی خود را تمرین دهید! ادرار کردن در زمان های خاص، به پیشگیری از پر شدن بیش از حد مثانه کمک می کند. برای اطمینان از تخلیه ی کامل مثانه، شما می توانید بعد از ادرار کردن مدت کوتاهی صبر کنید و سپس، دوباره تلاش کنید. این مورد یکی از تکنیک های عالی برای تمرین مثانه است. همچنین، شما می توانید هنگام دوش گرفتن، زمانی را به شل کردن و تخلیه ی کامل مثانه اختصاص دهید.
داروهایتان را طبق تجویز پزشک مصرف کنید
یکی از دلایل رایج احتباس ادرار، بزرگ شدن پروستات است. اگر در حال حاضر برای احتباس ادرار از داروهای پروستات استفاده می کنید، باید بدانید که مصرف دقیق این داروها از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، داروهایتان را سر وقت و طبق دستور پزشک مصرف کنید. علاوه بر این، بهتر است از مصرف برخی از داروهایی که ممکن است منجر به احتباس ادرار شوند (مثل داروهای ضد احتقان و داروهای ضد التهاب) خودداری کنید.
رژیم غذایی خود را اصلاح کنید
یکی دیگر از دلایل احتباس ادرار، یبوست است. شما با ایجاد یک تغییر ساده در رژیم غذایی و سبک زندگی خود، می توانید از یبوست پیشگیری کنید. مصرف فیبر کافی، نوشیدن آب فراوان و فعالیت بدنی منظم، می تواند به پیشگیری از یبوست و احتباس ادرار کمک کند.
حمام آب گرم بگیرید
اگر شما علائمی مثل جریان ضعیف ادرار دارید، با شل کردن دستگاه ادراری تحتانی یا عضلات کف لگن، می توانید تا حدود زیادی این مشکل را رفع کنید. علاوه بر فیزیوتراپی، حمام آب گرم راه حل خوبی برای شل کردن ماهیچه ها و کمک به دفع ادرار است.
دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی
ژاله
چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱( 2 سال پیش)
تعداد بازدید: 328
مشاهده پرسش
