فهرست موضوعات
سرطان مثانه بدخیم در مردان یک بیماری جدی و نسبتاً شایع است که مردان را به طور نامتناسبی در مقایسه با زنان درگیر میکند؛ مردان ۴ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. این نوع سرطان اغلب از سلولهای پوشاننده دیواره داخلی مثانه (سلولهای ترانزیشنال یا اوروتلیال) آغاز میشود. هنگامی که از عبارت بدخیم استفاده میشود، به این معنی است که سلولهای سرطانی پتانسیل رشد سریع، حمله به بافتهای مجاور و متاستاز (گسترش به سایر قسمتهای بدن) را دارند. شناخت دقیق علائم سرطان مثانه در آقایان، درک ریسک فاکتورهای سرطان مثانه در مردان و آگاهی از گزینههای درمان تهاجمی سرطان مثانه، کلید تشخیص زودهنگام و بهبود چشمگیر پیشآگهی بیماری است. این مقاله به طور جامع به این موضوعات میپردازد.
ریسک فاکتورها و علل اصلی ابتلا به سرطان مثانه بدخیم در مردان
درک عواملی که خطر ابتلا به سرطان مثانه بدخیم در مردان را افزایش میدهند، میتواند به اقدامات پیشگیرانه و غربالگریهای بهموقع کمک کند. این عوامل اغلب با قرارگیری در معرض مواد شیمیایی مضر یا تحریک مزمن مثانه در ارتباط هستند.
مهمترین ریسک فاکتور:
مهمترین و قابل پیشگیریترین عامل خطر برای سرطان مثانه در آقایان، استعمال دخانیات است. سیگار، پیپ و سیگارهای الکترونیکی حاوی مواد شیمیایی سرطانزا (کارسینوژن) هستند که پس از جذب در بدن، توسط کلیهها فیلتر شده و در ادرار تجمع مییابند. این مواد شیمیایی برای مدت زمان طولانی با پوشش داخلی مثانه (اوروتلیوم) در تماس هستند و به DNA سلولها آسیب میرسانند که به مرور زمان منجر به رشد سلولهای سرطانی میشود. در واقع، افراد سیگاری چندین برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض خطر ابتلا به سرطان مثانه بدخیم قرار دارند. همچنین، قرارگیری شغلی در معرض مواد شیمیایی صنعتی خاص (مانند آمینهای آروماتیک مورد استفاده در صنایع رنگ، لاستیک، نساجی و چرم) نیز به عنوان یکی از ریسک فاکتورهای سرطان مثانه در مردان شناخته میشود و اهمیت دارد.
عوامل ژنتیکی، سن و التهاب مزمن:
افزایش سن، یکی دیگر از ریسک فاکتورهای سرطان مثانه در مردان است؛ بیشتر موارد در افراد بالای ۵۵ سال رخ میدهد. در کنار آن، سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان مثانه یا برخی اختلالات ژنتیکی نادر میتواند خطر را افزایش دهد. همچنین، التهاب مزمن مثانه ناشی از عفونتهای ادراری طولانیمدت یا سوندگذاری طولانیمدت (که در مردان با مشکلات پروستات شایعتر است)، به خصوص در انواع نادر سرطان مثانه (مانند کارسینوم سلول سنگفرشی)، میتواند به عنوان یک عامل تحریککننده عمل کند.
علائم سرطان مثانه در آقایان:
شناسایی زودهنگام علائم سرطان مثانه در آقایان از اهمیت حیاتی برخوردار است، چرا که تشخیص در مراحل اولیه شانس موفقیت درمان را به طور قابل توجهی افزایش میدهد. متأسفانه، بسیاری از این علائم با مشکلات رایجتر مانند عفونت ادراری یا مشکلات پروستات اشتباه گرفته میشوند.
هماچوری (وجود خون در ادرار):
شایعترین علامت هشداردهنده سرطان مثانه بدخیم در مردان، هماچوری یا وجود خون در ادرار است. این خون میتواند به صورت آشکار (مشاهده ادرار صورتی، قرمز یا قهوهای) یا میکروسکوپی باشد (تنها با آزمایش در آزمایشگاه مشخص میشود). در مراحل اولیه، خونریزی معمولاً بدون درد است و ممکن است به صورت متناوب رخ دهد؛ یعنی برای مدتی قطع شود و دوباره برگردد. همین قطع شدن موقت باعث میشود که بسیاری از افراد آن را نادیده بگیرند. هرگونه مشاهده خون در ادرار، حتی اگر فقط یک بار باشد، باید توسط متخصص اورولوژی بررسی شود تا علائم سرطان مثانه در آقایان رد یا تأیید شود.
علائم تحریککننده ادراری و مشکلات پروستات:
در مراحل پیشرفتهتر، یا زمانی که تومور بزرگ میشود، بیماران ممکن است علائم شبیه به عفونت ادراری یا بزرگی پروستات را تجربه کنند. این علائم شامل تکرر ادرار (نیاز به ادرار کردن مکرر)، فوریت ادراری (نیاز ناگهانی و قوی برای ادرار کردن)، و سوزش ادرار (دیسوری) است. این علائم اغلب به این دلیل رخ میدهند که تومور باعث تحریک یا کاهش ظرفیت مثانه میشود. در مردان مسن، این علائم میتواند به راحتی با هایپرپلازی خوشخیم پروستات (BPH) اشتباه گرفته شود و این نکته نیاز به ارزیابی تخصصی توسط اورولوژیست را دوچندان میسازد.
تشخیص و تعیین مرحله (Staging):
پس از مشاهده علائم سرطان مثانه در آقایان، روند تشخیص آغاز میشود که شامل معاینات، تصویربرداری و روشهای تهاجمیتر برای تعیین نوع و گستردگی سرطان است.
سیستوسکوپی و بیوپسی:
مهمترین ابزار تشخیصی برای تأیید سرطان مثانه بدخیم در مردان، سیستوسکوپی است. در این روش، یک لوله باریک با دوربین (سیستوسکوپ) از طریق مجرای ادرار وارد مثانه میشود تا اورولوژیست بتواند دیواره مثانه را به طور مستقیم مشاهده کند. اگر توموری مشاهده شود، جراح با استفاده از روشی به نام TURBT (برداشتن آندوسکوپی تومور مثانه)، تومور را برداشته و برای بیوپسی (پاتولوژی) ارسال میکند. این نمونهبرداری نه تنها تشخیص سرطان را تأیید میکند، بلکه درجه بدخیمی و عمق تهاجم تومور به دیواره مثانه را نیز مشخص میسازد که برای تعیین استراتژی درمان تهاجمی سرطان مثانه ضروری است.
تعیین مرحله (Staging) با تصویربرداری:
تعیین مرحله (Staging) سرطان برای تصمیمگیری درمانی حیاتی است. در این مرحله، از روشهای تصویربرداری مانند سیتیاسکن شکم و لگن، امآرآی، و اسکن استخوان استفاده میشود. این تصویربرداریها به پزشک کمک میکنند تا مطمئن شود که آیا سرطان به لایههای عمیقتر دیواره مثانه (T2، T3 یا T4) گسترش یافته است یا خیر، و همچنین بررسی شود که آیا غدد لنفاوی یا سایر ارگانها (متاستاز) درگیر شدهاند یا نه. سرطان مثانه بدخیم در مردان در مراحل پیشرفتهتر، به دلیل قابلیت متاستاز سریعتر، نیاز به مداخلات رادیکالتر دارد.
روشهای درمان تهاجمی سرطان مثانه:
انتخاب روش درمان تهاجمی سرطان مثانه به مرحله سرطان بستگی دارد. درمان میتواند شامل جراحی، شیمیدرمانی، ایمنیدرمانی و پرتودرمانی باشد.
سیستکتومی رادیکال (Radical Cystectomy):
برای تومورهای با درجه بالا یا تومورهایی که به عمق عضله مثانه نفوذ کردهاند (Muscle-Invasive Bladder Cancer یا MIBC)، سیستکتومی رادیکال روش استاندارد طلایی است. این جراحی شامل برداشتن کامل مثانه، پروستات، کیسههای منی و غدد لنفاوی لگن است. پس از برداشتن مثانه، جراح باید یک روش برای انحراف مسیر ادرار ایجاد کند. رایجترین روشها شامل:
- مثانه جدید ارتوپدیک (Neobladder): ساخت یک مثانه جدید با استفاده از بخشی از روده که امکان ادرار کردن نسبتاً طبیعی را فراهم میکند.
- ایلیال کاندوئیت (Ileal Conduit): ایجاد یک مسیر تخلیه دائمی برای ادرار از طریق استوما (دهانه) در دیواره شکم.
این جراحی بزرگ و پیچیده، یک نمونه کامل از درمان تهاجمی سرطان مثانه است که میتواند بقای طولانیمدت را برای بیماران مبتلا به سرطان مثانه بدخیم در مردان تضمین کند.
شیمیدرمانی و ایمنیدرمانی کمکی:
برای بسیاری از تومورهای تهاجمی، شیمیدرمانی قبل از جراحی (نئوآدجوانت) توصیه میشود. این کار به کوچک شدن تومور و کشتن سلولهای سرطانی پنهان کمک میکند و شانس موفقیت جراحی را بالا میبرد. علاوه بر این، در سالهای اخیر، ایمنیدرمانی (Immunotherapy) با داروهایی مانند مهارکنندههای چکپوینت ایمنی (مانند داروهای مهارکننده PD-1/PD-L1) که به سیستم ایمنی بدن کمک میکنند تا سلولهای سرطانی را شناسایی و نابود کند، به عنوان یک گزینه جدید و قدرتمند در درمان سرطان مثانه بدخیم پیشرفته مطرح شده است.
زندگی پس از درمان:
پس از طی مراحل درمان تهاجمی سرطان مثانه، زندگی فرد وارد فاز پیگیری و مدیریت عوارض میشود. این بخش برای حفظ کیفیت زندگی و جلوگیری از عود بیماری حیاتی است.
مدیریت عوارض جانبی و بازگشت به زندگی طبیعی
عمل جراحی سیستکتومی رادیکال و درمانهای کمکی مانند شیمیدرمانی و پرتودرمانی، میتوانند عوارض جانبی فیزیکی و روانی جدی داشته باشند. در مردان، این عوارض میتواند شامل اختلال عملکرد جنسی (به دلیل نزدیکی اعصاب نعوظ به پروستات و مثانه) و تغییرات در دفع ادرار باشد. مدیریت این عوارض نیازمند مشاوره جنسی، فیزیوتراپی کف لگن و حمایت روانی-اجتماعی است. آگاهی از این مسائل برای مردانی که با سرطان مثانه بدخیم در مردان دست و پنجه نرم میکنند، بسیار مهم است.
اهمیت نظارت طولانیمدت و پیشگیری از عود
حتی پس از درمان موفقیتآمیز، پیگیریهای منظم و طولانیمدت (شامل سیستوسکوپیهای دورهای برای تومورهای غیرتهاجمی و تصویربرداریهای منظم برای تومورهای تهاجمی) برای بررسی علائم عود سرطان ضروری است. ترک کامل استعمال دخانیات نیز یک تعهد مادامالعمر برای جلوگیری از عود بیماری و همچنین کاهش خطر سایر سرطانهای مرتبط است.
دکتر ولی پور، متخصص اورولوژی در شهرک غرب
