فهرست موضوعات
سرطان پروستات یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان مردان است که با رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها در غده پروستات آغاز می‌شود. این غده کوچک، که در زیر مثانه قرار دارد و مایع منی تولید می‌کند، نقش حیاتی در سیستم تناسلی مردان ایفا می‌کند.
با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان پروستات نیز به طور چشمگیری افزایش می‌یابد و این بیماری می‌تواند از حالتی کاملاً بی‌علامت تا موارد پیشرفته و مهاجم متغیر باشد. تشخیص زودهنگام و آگاهی از عوامل خطر، از جمله سابقه خانوادگی و نژاد، اهمیت بسزایی در مدیریت و درمان مؤثر این بیماری دارد. درک جنبه‌های مختلف سرطان پروستات، از جمله علائم، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی، برای بهبود کیفیت زندگی بیماران و افزایش طول عمر آنها ضروری است.
سرطان پروستات چیست؟
سرطان پروستات زمانی رخ می دهد که سلول های غیرطبیعی در غده ی پروستات به شیوه ای کنترل نشده رشد می کنند و یک تومور بدخیم را تشکیل می دهند. مطابق با آمار در سال ۲۰۲۴، ۲۶،۳۶۸ مورد سرطان پروستات تشخیص داده شد که میانگین سنی مبتلایان در زمان تشخیص، ۷۰ سال بود. سرطان پروستات اولیه ی متمرکز، به سلولهای سرطانی اشاره دارد که رشد کرده اند، اما به اطراف پروستات گسترش پیدا نمی کنند. سرطان پروستات پیشرفته دو مرحله دارد:
- سرطان پروستات پیشرفته ی متمرکز که سرطان به خارج از پروستات، به نقاط نزدیک بدن یا غدد لنفاوی نزدیک به پروستات، گسترش یافته است.
- سرطان پروستات متاستاتیک که سرطان به نقاط دور بدن منتشر شده است.
علائم سرطان پروستات
سرطان پروستات اولیه معمولاً موجب بروز علائمی نمی شود.
علائم سرطان پروستات پیشرفته می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تکرر ادرار
- درد به هنگام ادرار
- خون در ادرار یا منی
- جریان ضعیف ادرار
- درد در کمر یا لگن
- پاهای ضعیف
بیماری گسترده تر اغلب به استخوان ها گسترش پیدا می کند و باعث درد یا کاهش وزن بی دلیل و خستگی می شود.
علل سرطان پروستات
برخی از عواملی که می توانند خطر سرطان پروستات را افزایش دهند، شامل موارد زیر می شوند:
- سن: احتمال خطر به سرعت بعد از ۵۰ سالگی افزایش می یابد.
- سابقه ی خانوادگی سرطات پروستات، سینه یا رحم، به ویژه جهش ژن های 1BRCA و 2BRCA
- ابتلای برادر یا پدر به سرطان پروستات قبل از سن ۶۰ سالگی
این بیماری با افزایش سطوح تستوسترون رابطه ی مستقیم دارد.
سرطان پروستات چگونه درمان می شود؟
درمان سرطان پروستات با موارد زیر امکانپذیر می شود:
- نظارت فعال
- جراحی
- پرتو درمانی
- هورمون تراپی
- کرایو تراپی
- شیمی درمانی
تیم درمانی با شما در مورد گزینه های درمانی مناسب صحبت خواهد کرد. برخی از درمان های سرطان پروستات می توانند باعث ناتوانی جنسی و ناباروری شما شوند. قبل از شروع درمان، از صحبت با تیم درمانی و درک توصیه های آنها اطمینان حاصل کنید.
نظارت فعال:
اگر نتایج آزمایشات شما نشان دهند که احتمال خطر گسترش سرطان بسیار کم است، ممکن است نظارت فعال به شما توصیه شود. یعنی سرطان فوراً درمان نمی شود، ولی به دقت بررسی می شود. تیم درمانی با انجام آزمایشات زیر، سرطان را تحت نظر خواهد گرفت:
- آزمایشات خون منظم برای بررسی سطح PSA خون هر سه تا شش ماه
- نمونه برداری
- ام ار آی
اگر مسایل تغییر کنند و احتمال خطر سرطان بیشتر شود، تیم درمانی، روش های درمانی بیشتری را به شما پیشنهاد می کند.
جراحی سرطان پروستات:
اگر سرطان به بدن شما سرایت نکرده باشد، تمام غده ی پروستات را می توان برداشت، این جراحی پروستاتکتومی رادیکال نامیده می شود. در طول جراحی، جراح تلاش خواهد کرد که دو دسته عصب های متصل به پروستات را که به نعوظ کمک می کنند، حفظ کند. این کار فقط در صورتی امکان پذیر است که سرطان در این عصب ها یا نزدیک به آنها نباشد. گاهی اوقات اگر خطر گسترش سرطان بیشتر باشد، غدد لنفاوی نیز در طول جراحی برداشته می شوند.
کرایو تراپی سرطان پروستات:
اگر سرطان در پروستات در یک نقطه متمرکز باشد، از کرایوتراپی می توان برای فریز کردن و کشتن سلول های سرطانی استفاده کرد.
پرتودرمانی برای درمان سرطان پروستات:
پرتودرمانی، استفاده از پرتوهای رادیویی برای تخریب سلول های سرطانی یا آهسته کردن رشد آنها می باشد.
پرتودرمانی معمولاً در موارد زیر برای درمان سرطان پروستات توصیه می شود:
- اگر برای جراحی شرایط لازم را ندارید.
- اگر جراحی پروستات انجام داده اید، اما هنوز علائمی دارید که سرطان از بین نرفته است.
- برای تسکین درد ناشی از سرطان که به استخوان ها سرایت کرده است.
- برای کوچک کردن انسدادهای موجود در سیستم ادراری یا لنفاوی
- وقتی پرتودرمانی برای شما در اولویت باشد.
سه نوع پرتودرمانی برای سرطان پروستات وجود دارد:
پرتودرمانی خارجی:
رایج ترین درمان رادیویی برای سرطان پروستات می باشد. در این روش، پرتوهایی رادیویی از خارج بدن به ناحیه درگیر شده توسط سرطان تابانده می شوند.
براکی تراپی با دوز پایین ( ایمپلنت دائمی):
براکی تراپی با دوز پایین یک پرتودرمانی داخلی است که دانه های رادیواکتیو به طور دائمی درون غده ی پروستات شما کاشته می شوند. این روش زمانی استفاده می شود که سرطان کم خطر باشد و فقط درون پروستات باشد.
براکی تراپی با دوز بالا:
براکی تراپی با دوز بالا یک روش پرتودرمانی داخلی است که منابع رادیو اکتیو با سوزن به طور موقت درون پروستات قرار می گیرند. این روش معمولاً همراه با پرتودرمانی خارجی برای درمان سرطان پروستات پرخطر استفاده می شود. همچنین از این روش ممکن است به تنهایی برای درمان سرطان پروستات کم خطر نیز استفاده کرد.
هورمون درمانی برای سرطان پروستات:
هورمون درمانی، درمان اندوکرین نیز نامیده می شود. از این هورمون ها برای آهسته یا متوقف کردن رشد سلول های سرطانی استفاده می شود. سلول های سرطانی برای رشد به هورمون جنسی مردانه یا تستوسترون نیاز دارند. روش های مختلفی وجود دارد که تیم درمانی می تواند مقدار تستوسترون را در بدن شما پایین بیاورد. این درمان ها شامل موارد زیر می شوند:
هورمون لوتئینه کننده:
این هورمون مقدار تستوسترون ساخته شده در بیضه ها را کاهش می دهد. درمان LHRH معمولاً به صورت تزریق های ماهانه یا سه ماه انجام می شود.
قرص های ضد آندروژن:
آندروژن هورمون دیگری در بدن می باشد. قرص های ضد آندروژن تستوسترون را از کمک به رشد سرطان پروستات باز می دارند و معمولاً زمانی استفاده می شوند که بدن دیگر به درمان با LHRH پاسخی ندهد.
آبیراترون:
آبیراترون یک روش هورمون درمانی است که تولید تستوسترون توسط بدن را متوقف می کند. این درمان برای مردان مبتلا به سرطان پروستات پیشرفته استفاده می شود که درمان های دیگر برای آنها عمل نمی کند.
شیمی درمانی:
در شیمی درمانی، از دارو برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود و در عین حال کمترین آسیب را به سلول های طبیعی می رساند. شیمی درمانی در موارد زیر ممکن است برای درمان سرطان پروستات توصیه شود:
- زمانی که سرطان به خارح از پروستات منتشر شده باشد.
- زمانی که درمان های هورمونی دیگر عمل نکنند.
درمان سرطان پروستات پیشرفته
سایر درمان ها برای سرطان پروستات پیشرفته عبارتند از:
- پرتودرمانی برای نقاط دردناک در استخوان
- درمان های تقویت کننده ی استخوان
جراحی برداشتن پروستات از راه مجرای ادرار
در این روش بخشی از بافت پروستات که به مجرای ادراری فشار وارد می کند و موجب انسداد می شود برداشته می شود.
سرطان پروستات چگونه تشخیص داده می شود؟
آزمایشات متعددی وجود دارد که پزشک ممکن است برای بررسی پروستات شما انجام دهد:
- معاینه ی دیجیتال رکتوم: پزشک به آرامی با دستکش انگشت خود را وارد مقعد شما می کند تا اندازه و شرایط پروستات شما را بررسی کند.
- آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات: یک آزمایش خون ساده است که پروتئین تولید شده توسط پروستات شما را اندازه گیری می کند. یک انتی ژن اختصاصی پروستات بالا ممکن است علامت سرطان پروستات یا بیماری دیگری باشد.
- ام آر آی: اسکن تصویربرداری از پروستات به شناسایی علائم سرطان کمک می کند.
اگر این آزمایشات نشان دهند که شما ممکن است سرطان پروستات داشته باشید، نمونه برداری از پروستات می تواند تشخیص را تأیید کند. پزشک، شما را به یک متخصص اورولوژیست ارجاع می دهد. او با استفاده از یک سوزن بسیار نازک، نمونه ی کوچکی از سلول های پروستات شما را برمی دارد. این سلول ها برای بررسی علائم سرطان زیر یک میکروسکوپ بررسی می شوند.
سرطان پروستات در یک مقیاس یک تا پنج درجه بندی می شود. این مقیاس، احتمال رشد سرطان و گسترش آن به بقیه ی بدن را نشان می دهد. درجات ۴ تا ۵ پرخطر نامیده می شوند.
انواع سرطان پروستات
تقریباً تمام سرطان های پروستات آدنوکارسینوم می باشند. این سرطان ها از سلول های غده ای در پروستات تشکیل می شوند. سلول های غدد، سلول هایی هستند که مایع پروستات را می سازند و به مایع منی اضافه می کنند. سایر انواع سرطان که می توانند در پروستات شروع شوند شامل موارد زیر می شوند:
- کارسینوم سلول کوچک (کارسینوم نورواندوکرین سلول کوچک)
- سایر تومورهای نورواندوکرین (از جمله کارسینوم سلول بزرگ)
- کارسینوم سلول ترانزیشنال
- سارکوم ها
چه چیزی موجب سرطان پروستات می شود؟
محققان با قطعیت نمی دانند که چه چیزی موجب سرطان پروستات می شود. آنها می دانند که سرطان زمانی اتفاق می افتد که تغییراتی در ماده ژنتیکی یا DNA رخ می دهد. گاهی اوقات این تغییرات ژنتیکی، ارثی هستند، یعنی شما با آنها متولد می شوید. همچنین تغییرات ژنتیکی خاصی وجود دارد که در طول زندگی می توانند اتفاق بیفتند و موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات می شوند. اما اغلب علت دقیق این تغییرات ژنتیکی ناشناخته است.
عوارض جانبی درمان سرطان پروستات
درمان های سرطان پروستات عوارض جانبی خاصی دارند. برای اکثر افراد عوارض جانبی سرطان در عرض چند هفته بعد از پایان درمان تسکین پیدا می کنند. بسته به درمانی که انجام می دهید، عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر شوند:
آسیب عصب
دسته ای از عصب های نزدیک به مثانه ممکن است در طول جراحی آسیب ببینند که می توانند موجب بروز مشکلاتی در نعوظ و کنترل ادرار شوند.
مشکلات نعوظ:
شما ممکن است مشکلاتی را در رسیدن به نعوظ و حفظ آن تجربه کنید. ممکن است دوره ی نقاهت شما دو سال طول بکشد یا هیچگاه دوباره یه یک نعوظ قوی نرسید. اگر توده ی سرطانی کوچک باشد، جوان باشید و فعالیت جنسی خوبی قبل از جراحی داشته باشید، احتمال داشتن مشکلات مداوم کمتر است.
ناباروری:
جراحی، کرایوتراپی و پرتودرمانی می توانند موجب ناباروری شوند، زیرا در طول ارگاسم، دیگر منی انزال نمی شود. این شرایط ارگاسم خشک نامیده می شود و شما دیگر نمی توانید فرزندان بیولوژیکی داشته باشید.
مشکلات مثانه:
پرتودرمانی می تواند پوشش مثانه یا مجرای ادراری شما را تحریک کند. شما ممکن است متوجه موارد زیر شوید:
- تکرر ادرار
- احساس سوزش حین ادرار
- مشکلاتی در جریان ادرار
بعد از خارج کردن کاتتر یا بعد از پرتودرمانی، از دست دادن کنترل مثانه یا بی اختیاری ادرار طبیعی است. تمرینات منظم کف لگن می توانند به بهبودی شما کمک کنند.
مشکلات روده:
پرتودرمانی می تواند پوشش روده و مقعد شما را تحریک کند و شما متوجه نکات زیر شوید:
- بیشتر از حد معمول باد دفع کنید.
- مدفوع شما ممکن است شل تر و با زور بیشتر باشد.
- ممکن است متوجه شوید که مدفوعتان به طور کامل تخلیه نشده است.
گاهی اوقات ممکن است درد و خونریزی را تجربه کنید. با تکنیک های پرتودرمانی مدرن، مشکلات مدفوع نسبت به معمول کمتر شایع هستند.
لنف ادم:
اگر غدد لنفاوی شما برداشته شوند. ممکن است مایعات لنفی در زیر پوست شما جمع شوند. این مشکل ممکن است پاها، آلت تناسلی و بیضه های شما را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است ماه ها یا سال ها بعد از جراحی اتفاق بیفتد.
تغییرات بدن:
بعد از جراحی، شما ممکن است متوجه شوید که آلت تناسلیتان کوتاهتر شده است، اما به مرور زمان بهبود پیدا می کند. هورمون درمانی می تواند موجب مشکلات زیر شود:
- افزایش وزن
- بافت سینه حساس و متورم
- از دست دادن قدرت و حجم عضلانی
- بیضه ها و آلت تناسلی ممکن است کوچک شوند
- تعریق و گرگرفتگی
- از دست دادن تراکم استخوان بعد از مدت طولانی
- تغییرات روحیه
هورمون درمانی ممکن است شما را احساساتی تر کند و خطر افسردگی را افزایش دهد. اگر روحیه ی شما پایین بماند، شما علاقه ی خود را به مسائل اطراف از دست می‌دهید و یا الگوی خواب یا اشتهای شما تغییر می کند، از آنجا که این علائم می توانند نشانه ی افسردگی باشند، به پزشک خود مراجعه کنید.
دکتر رضا ولی پور متخصص اورولوژی در سعادت آباد
